Esîrî’nin Bağdat’ın meşhurlarını konu alan eseri. Türün yaygın adı şehr-engiz olmakla birlikte Esîrî, Bağdat meşhurlarını konu aldığı eserine Fars edebiyatında daha yaygın kullanılan “şehr-âşûb” ismini koymayı tercih etmiştir. Bağdat Şehr-âşûbunun 198 beyit ve üç rubaiden oluşan manzum kısmı, mesnevi nazım şekliyle ve aruzun “mefâ‘îlün/ mefî‘îlün/ fa‘ûlün” kalıbıyla yazılmıştır.

Fars edebiyatındaki şehr-âşublarla Türk edebiyatındaki şehr-engizler arasında ayırıcı bir özellik olarak Fars edebiyatındaki örneklerin mensur olanlarına rastlanması gösterilmektedir (Karaismailoğlu 1988: 55). Esîrî, şehr-âşûbunu mesnevi nazım şekliyle yazmış olmasına rağmen, başlangıç bölümünü mensur olarak kaleme almıştır. Bu durumun izahı, coğrafî bakımdan Farslara daha yakın olan Bağdat’ın, kültürel açıdan da İran edebiyatının daha fazla etkisinde kaldığı biçiminde yapılabilir.

Bağdat Şehrâşubu, içerik itibariyle herhangi bir şehr-engizin kompozisyonundan farklı değildir. Şehr-engizlerin tertibinde olduğu gibi eser, hamdele ve salveleden sonra bir sebeb-i telifle başlar. Sebeb-i telif mensur olarak yazılmıştır. Bu bölümün akabinde manzum bir münacat vardır. Münacattan sonra “Sebeb-i tesvîd-nâme-i Muhabbet ve Bâis-i Tastîr-i Risâle-i Meveddet” başlığıyla manzum yazılmış 27 beyit sebeb-i telif içeriğine uygun anlatım bulunmaktadır. Şair burada dostlarıyla güzeller hakkında yaptığı sohbeti dile getirmiştir. Bu manzum kısımda, 28. beyitten itibaren herhangi bir başlık konmaksızın güzellerin anlatımına geçilmiştir. Güzellerin dile getirildiği beyit sayısı 144’tür. Bundan sonra 9 beyitlik dua ile eser tamamlanmıştır. Esîrî Bağdat Şehr-âşûbu’nda 40 güzele yer vermiştir. Güzellere ayrılan beyit sayılarında eşitlik yoktur. 27 güzel 3 beyit, 8’i 4 beyit, 2’si 5 beyit, l’i 8 beyit, l’i 2 beyit, l’i de 11 beyitle anlatılmıştır. Eserde 16 güzelin mesleği söylenmiştir. Bunlardan ikisi nalbant, ikisi paşmakçı/ayakkabıcı, ikisi kâtip, diğerleri; terzi, sarraf, berber, kazzaz, külehdûz, nakkaş, bezzaz, bakkal, divan çavuşu, kâtip, tüccar ve metinde okunamayan “… dikici” olan mesleklerdir. Şehr-âşub, güzellerin anlatımından sonra dua bölümü ile tamamlanır.

Eser, Yaşar Aydemir tarafından yayımlanmıştır (1999).

Şairin biyografisi için bk. “Esîrî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esiri