BÂĞÇE-İ SAFÂ-ENDÛZ (ES'AD)
tezkire
Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi (d. 1204/1789 - ö. 1264/1848)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi'nin edipler tezkiresi. Eser, Tezikre-i Sâlim'in sonu olan 1135/1722' den 1251/1835 tarihine kadar yetişen şairlerin hayatlarından kısaca bahseder. Bâğçe-i Safâ endûz,, elif-bâ sırasına göre tertip edilmek istenmiş, ancak bu sıraya uyulmamıştır. Müellif de eserin sonunda, müsvedde halinde bulunan nüshanın temize çekildiğinde yeniden tertip edileceğini belirtmektedir (Oğraş 2001: 262).

Eserde 209 şâirin biyografisi ve bazı şairlerin şiirlerinden örnekler vardır. Tezkirede Ahker, Fenâ, Ahsen, Bahâ, Sâbit, Fenâ, Ezherî, Berpîr, Bahâ, Pîr gibi Arap ve Acem şairlerine de yer verilmiştir:  Eser hakkında övücü ve yerici kayıtlara rastlanmaktadır: Bu eser, ihtiva ettiği bilgi itibariyle kıymetli bir menbâ olarak gösterilemez. Buna rağmen diğer tezkirelerde tesadüf edilmeyen ufak tefek kayıtları ihtiva etmesi itibariyle büsbütün faydasız da değildir (Ergün 1936-1945: 1337).

Bağçe-i Safâ-endûz’da şairler tanıtılırken ayrıntılı bilgi verilmemiştir. Bir iki kelime veya cümleyle geçiştirilen maddeler Ahker, Servet,  Râif, Sürûrî, Sa’dî  Sabâ, Ârif, İbâdî,  Abdî ,  Ferîd Beg,  Fenâ, Fevzî,  Kâmil, Vâhib'dir. Bu haliyle adı geçen şairler hakkında tam bir bilgiye sahip olmak mümkün değildir. Ancak sevdiği veya kendine yakın gördüğü şairlere geniş yer ayırmıştır. Bu durum diğer tezkirelerde de görülebilmektedir. Bu eksikliklere rağmen tezkire, pek çok kişi, eser ve yer isimlerine yer vermesi bakımından araştırmacılar için önemli bir kaynak sayılabilir. Ayrıca diğer kaynaklarda yer almayan Âhî, Tab’î, Tayyibî, Isâm,  Ahker,  Nâmî, Sabâ mahlaslı şairler eserin değerini arttırmaktadır. Bağçe-i Safâ-endûz’da dil ve üslûp özelliklerine bakacak olursak, dil sade ve anlaşılır değildir. Bazen Arapça ve Farsça kelimelerin çok sık bir şekilde kullanıldığını bazen de çok açık ve anlaşılır şekilde bir anlatım kullanıldığını görüyoruz. 

Eser,  1251/1835 yılında tamamlanmıştır. Es'ad Efendi'nin Kendi el yazısıyla müsvedde halinde nüshası vardır. Rıza Oğraş tarafından Bağçe-i Safâ-endûz'a dair bir yüksek lisans çalışması yapılmış (2001) ve bu çalışma daha sonra kitaplaştırılmıştır (2018).

Şairin biyografisi ve eserlerinden örnekler için bk. "Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esad-sahhaflar-seyhizade-esad-efendi

Eserden Örnekler


HÂ’İZ (Ahmed Efendi)

İzmirden ma’zûlen bin yüz kırk iki senesi hilâlinde vefât ve tayy-kerde-i defter-i hayât eden şi’r ü inşâsı şu’arâ-yı zamân miyânında fâ’iz-i i’tibâr ve hâ’iz-i sebak-ı iktidâr olduğu ba’zı defâtirde manzûr Ahmed Efendidir. N 98 / S 31b.

HÂCİBÎ (Hâcı Sâlih-zâde Halîl Efendi) Mevlidinde ya’nî hısn-ı Karsda ber-vech-i cibilli bi’t-tedkîk ve’t-tahkîk tedrîs-i ulûm-i şettâya meşgûl ve mahdûm-ı şu’arâ hazret-i Câmî kuddise sırrahu’s-sâmînin Cilâ’ü’r-Rûh ile be-nâm ve künküre-i şöhretiyle tanîn-endâz-ı ecrâm olan kasîde-i nazîdeleri ve lugatdan Câmî-i Rûm Lâmi’î merhûmun manzûmesine şerh-i mufassala yine cenâb-ı Câmînin Yûsuf u Züleyhâ mesnevî-i belâgat-ı ma’nevîsine birer tîre mefhûm şerhi ve Mehdî Mehmed Hân-nâm kâmilin dürre-i nâdiresinden başka Nâdir Şâh ahvâlini mübeyyin Cihân-nümâ adında misli nâdide târîh-i belâgat-tevârîhini kalem-i tercemeye aldığı eser-i mu’teberi müsellem-i fuhûl olup sinni altmış üçe resîde iken sıla-i mezkûresinde bin iki yüz kırk hudûdı intikâl eden fenn-i ferâ’izde sâhib-i resâ’il ve her hünerde nâşir-i fezâ’il ve fevâzıl şâ‘ir-i âlim ve münşî-i dakâyık-ı me’âlim-i asrın ibni Hâcibi Hâcı Sâlih-zâde Halîl Efendidir. N 99 / S 38b. (Oğraş 2001: 147-148).

Kaynakça


Arslan, Mehmet (1994). Mehmed Sirâceddîn, Mecma’-ı Şuara ve Tezkire-i Üdebâ. Sivas.

Bursalı Mehmed Tahir (1975). Osmanlı Müellifleri,.İstanbul: Meral Yay.

Ergün, Sadettin Nüzhet (1936-1945). Türk Şairleri. İstanbul: Suhulet Basımevi.

İnal, İbnülemin Mahmut Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Dergâh Yay.

İsen, Mustafa (1994). Künhü’l-ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.

Oğraş, Rıza (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-endûz’u, Afyon.

Oğraş, Rıza (2018). Esad Mehmed Efendi Bağçe-i Safâ-endûz. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59393,esad-mehmed-efendi-bagce-i-safa-enduzpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 07.12.2021].

Atıf Bilgileri


OĞRAŞ, RIZA. "BÂĞÇE-İ SAFÂ-ENDÛZ (ES'AD)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/bagce-i-safa-enduz-esad. [Erişim Tarihi: 19 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
2 SÛRNÂME (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Hatice Aynur
Görüntüle
3 TÂRİH (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Doç. Dr. Oktay Karaman
Görüntüle
4 ÜSS-İ ZAFER (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 TEŞRÎFÂT-I KADÎME (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
6 SEFERNÂME-İ HAYR (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Araş. Gör. Kübra KACAR ALTIN
Görüntüle
7 MECMÛ’A-İ MÜNŞEÂT 1 (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
8 ŞÂHİDÜ'L-MÜVERRİHÎN (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Dr. Öğr. Üyesi RIZA OĞRAŞ
Görüntüle
9 PEND-NÂME (ES'AD) Es’ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es’ad Efendi Araş. Gör. Kübra KACAR ALTIN
Görüntüle
10 ZÎBÂ-YI TEVÂRÎH (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Doç. Dr. Oktay Karaman
Görüntüle
11 ÂYÂTÜ'L-HAYR (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
12 VAHDET-İ VÜCÛD (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 MECMÛ’A-İ MÜSEVVEDÂT (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
14 SIFATU'T-TEKVÎN (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
15 AKVÂL-İ RİCÂL-İ SÛFİYYE (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
16 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
17 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
18 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
19 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
20 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
21 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
22 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
23 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
24 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
25 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle