- Yazar Biyografisi (TEİS)
Kuloğlu, İlyâs - Madde Yazarı: Öğretmen Bünyamin Tan
- Eser Yazılış Tarihi:1047/1638
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:27/11/2021
BÂĞ-I BEHİŞT (KULOĞLU, İLYÂS)
tefsirKuloğlu, İlyâs (d. ?/? - ö. 1068/1658)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Kuloğlu'nun toplamda 656 ayet tefsir ettiği eseri. Kaside nazım biçimiyle yazılmış olan bu tefsir, 8049 beyit ihtiva etmektedir. Beyit sayısı göz önüne alındığında klasik Türk edebiyatında yazılmış en geniş manzum tefsir eseri olma özelliğine sahiptir. Yine tefsir edilen ayet sayısı göz önüne alındığında en çok ayetin tefsir edildiği eserdir. Tefsiri yapılan ayetler, 656 kaside nazım şekliyle yazılmış yirmişer beyitlik 399 manzumede ele alınmış olup ilgili ayet ve/veya ayetler, sonra o ayetin ve/veya ayetlerin tefsiri doğrultusunda yazılmıştır. Eserde kasideler, revi harflerine göre alfabetik olarak tertip edilmiş olup (Taş 2013: 11-12; Taş 2014: 20; Adıgüzel 2018: 247) ilk üç şiir münâcât, dördüncü şiir tevhîd, beşinci ve altıncı şiirler na’t, sırasıyla yedi, sekiz, dokuz ve onuncu şiirler Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali övgüsünde birer medhiyye olmakla birlikte on birinci şiir ise IV. Murat methiyesidir (Taş 2013: 11; Adıgüzel 2018: 247). Eserin 1047/1638 yılının Ramazan ayında Kadir Gecesi’ne denk gelen bir Cuma günü tamamlandığı belirtilir. Ayrıca ayetlerin tefsiri dışında, 1 Farsça kaside ile eserin sonunda yer alan 401 ve 402 sıralı iki şiir daha olup bunlardan ilki Hz. Peygamber’in, “Benim ümmetimin âlimleri İsrailoğullarının nebileri gibidir.” hadisinin şerhidir. (Taş 2013: 12; Taş 2014: 49; Adıgüzel 2018: 247). Eser üzerine doktora tezi hazırlayan Bünyamin Taş, tefsir edilmek üzere seçilen ayetlerin sabit bir konusu olmadığından bahisle birlikte içerik açısından değerlendirildiğinde peygamberler tarihi, dua (münâcât), Hz. Muhammed ve ahiret (özellikle cennet) konularını işlemeye uygun olan ayetlerin çoğunlukta olduğundan bahseder (Taş 2014: I).
Kütüphanelerde dört nüshası bulunan eserin Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Bölümü 3398 numarayla kayıtlı yazmasının Şerifî mahlaslı bir şair tarafından Kuloğlu mahlası değiştirilip kendi adına maledilmeye çalışıldığı saptanarak edebiyat tarihimizin en eski intihal vakalarından biri ortaya çıkarılmıştır (Taş 2014: 50). Bâğ-ı Behişt üzerine doktora tezi hazırlamıştır (Taş 2014). Eser, iki cilt hâlinde yayımlanmıştır (Taş 2015).
Şairin biyografisi için bk. “Kuloğlu, İlyas”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ferhad-ferhad-pasa
Eserden Örnekler
İşbu âyet kim işitdün bu durur eblag edâ
Mustafâya bunı Cibrîl ile vahy itdi Hudâ
Didi erbâb-ı tefâsîr bunı Bû-Bekrün içün
Şöyle inzâl idüp ihyâ kılınur bil mahzâ
Anı Hak medh ide Kurân-ı 'azîm içre aceb
Tan-mıdur olsa bugün cümle re'îs-i üdebâ
Yirine anı kalîfe komış ol Fahr-ı cihân
Uydılar cümle sahâbe ana bî-çun u çerâ
Nakl iderler kim anun var imiş üç kenzi la†îf
Kılmış Allâh Resûli yolına hep yagmâ
Hem Bilâli satun alup dahı âzâd itmiş
Hak likâsın dileyüp istemiş ol kurb-ı rızâ
Bazı ashâb dalâlet ana isnâd idüben
Kim Bilâl gizlü defîne bulup itmiş peydâ
Ya'nî Bû-Bekr anı eliyle satun almış ola
Hem ticâret ide bir lu'b ile hem bula gınâ
İşbu âyet ile bildürdi Hudâ-yı müte'âl
Kim Ebû-Bekr imiş 'âlemde bugün ehl-i sehâ
Hîç murâd itmez imiş kimseden ol ecr-i cezîl
Vech-i a'lâsını Rabbisinün itmiş o recâ
Şânına işbu edâ ile lisân-ı tenzîl
Böyle nâzil oluban Ahmede olmış ihyâ
Bir gün ol Fahr-ı cihân kerem olup bunı dimiş
Cennetün kuflı ola anun elinde ammâ
Kimi dilerse koya cennete Bû-Bekr bilün
Kimi diler ise ol redd idüp ide berrâ
Vây anun başına kim sevmeye Bû-Bekri bugün
Çeke ol rûz-ı kıyâmetde niçe renc ü 'anâ
Gör Ebû-Bekri virüp varını rif'at buldı
Gör Ebû-Cehli dir ehlektü o mâlen lübedâ (Taş 2014: 396-397).
Kaynakça
Adıgüzel, Niyazi (2018). “Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas'ın Dîvân-ı Mesâbih Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme”. RumeliDE Journ l of Language and Literature Studies (4): 244-253.
Taş, Bünyamin (2013). “Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas Ve Külliyatı”. Akademik Bakış Dergisi (Mart – Nisan 35): 1-18.
Taş, Bünyamin (2014). Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas Bâğ-ı Behişt (İnceleme-Tenkitli Metin). Doktora Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
Taş, Bünyamin (2015). Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas Bağ-ı Behişt. Balıkesir: Serüven Kitap.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | DÎVÂN-I HÜMÂYÛN (KULOĞLU, İLYÂS) | Kuloğlu, İlyâs | Öğretmen Bünyamin Tan |
Görüntüle | ||
| 2 | DÎVÂN-I MESÂBÎH (KULOĞLU, İLYÂS) | Kuloğlu, İlyâs | Öğretmen Bünyamin Tan |
Görüntüle | ||
| 3 | MEVLİD-İ NEBÎ ( KULOĞLU, İLYÂS) | Kuloğlu, İlyâs | Öğretmen Bünyamin Tan |
Görüntüle | ||
| 4 | ETVÂR-I SEB'A (KULOĞLU) | Kuloğlu, İlyas | Doç. Dr. Necdet Şengün |
Görüntüle | ||
| 5 | SİLSİLE-NÂME (KULOĞLU İLYAS) | Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas | Dr. Faruk Sönmez |
Görüntüle | ||
| 6 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
| 7 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Doç. Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
| 8 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 9 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
| 10 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 11 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
| 12 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
| 13 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
| 14 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 15 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |