ATEŞPÂRE (MUALLİM NACİ)
şiir
Muallim Naci (d. 1850 - ö. 13 Nisan 1893)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Muallim Naci'nin şair kimliğinin edebî çevrelerde geniş yankı bulmasını sağlayan şiir kitabı. Muallim Naci'ye şiir alanındaki ilk şöhretini sağlayan Âteş-pâre'nin içerisinde tamamı aruz vezniyle yazılmış 53 şiir yer almaktadır.

Şairin basılan üçüncü şiir kitabı olan eser, mesnevi şeklinde yazılmış bir tevhid ve Said Paşa'ya ithaf edilmiş bir kasideyle başlamaktadır. Klasik Türk edebiyatındaki divanlarda yer alan kasidelerin hilafına Muallim Naci'nin kaleme aldığı kaside şekil bakımından yenilikler taşır. Şiir kitabının girişinde yer alan bu özgün tavır Âteş-pâre'de yer alan diğer şiirlerin de niteliği hususunda okura fikir vermektedir. Muallim Naci,  Âteş-pâre'de şekil bakımından olduğu kadar muhteva bakımından da birtakım yenilikler denemiştir. Âteş-pâre'de muhteva itibariyle Naci'nin seyahatleri ve aldığı görevler esnasında gezip gördüğü Ege, Balkanlar ve bilhassa Anadolu'ya ait izlenimleri ve duyguları yansıtan şiirler yer alır. Âteş-pâre içerisinde yer alan "Kebûter", "Şâm-ı Garîban","Dicle", "Feryâd", "Nusaybin Civarında Bir Vadi", "Avcı" gibi şiirler Naci'nin şiirinde muhteva bakımından yeni ve özgün şiirler olarak anılmaktadır. Naci'nin şiirlerinin ekseriyetinde yer alan hüzün duygusuyla beraber şairin tabiatı kavrama ve şiire aktarma çabası dikkat çekmektedir. Tanpınar, Naci'nin Âteş-pâre'de yer alan şiirlerindeki tabiat tasvirlerini ve küçük olayları hikaye etme başarısını takdir eder ve şairin bu yönünün Şinasi'nin şiir dilini sadeleştirme yönündeki gayretinin devamı sayılabileceğini ifade eder. Âteş-pâre'nin diğer önemli yönü ise Naci'nin yerleşmiş kanaatin aksine Batı edebiyatına olan alaka ve çalışmalarını göstermesidir.

Muallim Naci, söz konusu şiir kitabına Victor Hugo, Alfred de Musset, Parny, Maynard, Prudhomme gibi dönemin Fransız şairlerinden kendisine yakın bulup seçtiği şiirlerini tercüme halinde eklemiştir. Âteş-pâre'de Servet-i Fünun'da "resim altına şiir" şeklinde sık sık kullanılacak olan şiir tarzına örnek teşkil eden "Levha", "Ninni" başlıklı şiirler de dikkati çeker. Bu şiirlerin yanı sıra Âteş-pâre'de daha sonraki dönemde yoğunlukla Tevfik Fikret'in şiirlerinde görülecek olan diyalog şeklinde yazılmış "Telâkî" ve "Bikr ü Bîve" gibi şiirler de mevcuttur. Âteş-pâre içerisinde klasik Türk şiirinde yer alan mazmunların kullanıldığı şiirler de yer almaktadır. Bu şiirlerde Naci mazmunları hayal ve söyleyiş bakımından orijinal bir şekilde kullanmış, sehl-i mümteni denecek tarzda mısra ve beyitler ortaya koymuştur. Mehmet Kaplan, Naci'nin dil ve ahengi müdafaa ederek divan şiirinin en iyi taraflarını, yoğun ifade tarzını ve musikisini temel aldığını ifade eder. Bu anlamda Âteş-pâre kitabında Muallim Naci, kadim şiir geleneğinden beslenen hem şekil hem muhteva açısından özgün şiirler kaleme almıştır. 

Celal Tarakçı, Muallim Naci üzerine 1973 yılında hazırladığı doktora çalışmasını 1994 yılında kitaplaştırmış ve Muallim Naci'nin şiirlerinden kısa bir seçkiyi bu çalışmasında kullanmıştır. Muallim Naci'nin bütün şiirleri ise Abdülkadir Hayber ve Hüseyin Özbay tarafından 1997'de yayımlanan Muallim Naci'nin Şiirleri adlı kitapla ilk defa Latin harfleriyle neşredilmiştir. Yakın tarihte Naci'nin bütün şiirleri, Kayahan Özgül tarafından "Arafta Yalnız Bir Şair: Muallim Naci" başlıklı uzun bir inceleme yazısıyla beraber Şiirin Hazanında Gazel Dökenler V: Muallim Naci Efendi adıyla 2016 yılında neşredilmiştir. 

Şairin detaylı biyografisi için bk. "Muallim Naci". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muallim-naci

Eserden Örnekler


Kebûter

Uçtukça hayâl-i yâr gözde

Ârâma bulup medâr sözde

Şeh-dâne-i dîde-i terimle

Meşgûl olurum kebûterimle

Bir öyle enîs-i cân bulunmaz

Ammâ o da her zamân bulunmaz

Terk eylemiş işte âşiyânı

Hâkî iken olmuş âsumânî (...) (Muallim Naci 1997: 73)


Dicle

Vatanımdan tebâüd etmiş idim

Sorma ammâ nasıl tebâüd ediş

Sonra Bağdad'a doğru gitmiş idim

Unutulmaz o âşıkâne gidiş


Eşk-i hasret eser-nümâ-yı hurûş

Ser hevâ-dâr, sîne gam-perver

Dil hayâl-i vatanda, leb hâmuş

Yine ammâ kalem nağam-perver


Bâdın ol sûya uğradıkça rehi

Kesilir sath-ı Dicle mahşer-i mevc

Sedd-i râh olmak istedikçe gehî

Cenk eder senglerle leşker-i mevc (...) (Muallim Naci 1997: 106)


Seher

Ey dağ başı ey makâm-ı mes'üd

Ey merkez-i üns-i vahşet-alüd

Her manzara-i nazar-firîbin

Bir cennetidir dil-i garîbin

Sensin bugün ey müşerrefü'l-ferş

Cennetlerin ortasında bir arş

Mes'ûd ise çok mudur mekînin

Sultân-ı cibâlisin zemînin

Gelmekte ferah dil-i hazîne

Bulmuş gibi sende bir hazîne (...) (Muallim Naci 1997: 152).

Kaynakça


Akyüz, Kenan (1986). Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, İstanbul: İnkılap Kitabevi.

Hayber, Abdülkadir-Hüseyin Özbay (1997). Muallim Naci'nin Şiirleri, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.

Kaplan, Mehmet (1969). Şiir Tahlilleri I, İstanbul: Dergah Yayınları.

Muallim Naci (1884). Âteş-pâre. İstanbul: Mihran Matbaası.

Muallim Naci (1886). Âteş-pâre. İstanbul: Matbaa-i Ebuzziya.

Okay, Orhan (2008). İlk Türk Pozitivist ve Natüralisti Beşir Fuad. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Özgül, M. Kayahan (2016). Şiirin Hazanında Gazel Dökenler V Muallim Naci Efendi. İstanbul: Kitabevi Yay.

Tanpınar, Ahmet Hamdi (1967). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Yay.

Tansel, F. Abdullah (1953). "Muallim Naci ile Recaizade arasındaki Münakaşalar ve Bu Münakaşaların Sebep Olduğu Edebi Hadiseler", Türkiyat Mecmuası, C. 10.

Tansel, F. Abdullah (1962). “Muallim Nâcî’nin Dinî Eserleri”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, 161-177.

Tarakçı, Celal (1994). Muallim Nâcî Efendi: Hayatı ve Eserlerinin Tedkiki. Samsun: Sönmez Ofset Matbaası.

Uçman, Abdullah (1998). Muallim Naci. İstanbul: Timaş Yayınları.

Atıf Bilgileri


Alim, Enes. "ATEŞPÂRE (MUALLİM NACİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/atespare-muallim-naci. [Erişim Tarihi: 25 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ISTILÂHÂT-I EDEBİYYE (MUALLİM NÂCÎ) Nâcî, Muallim Nâcî Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
2 ARÛZ NÜMÛNESİ (MUALLİM NACİ) Muallim Naci Araş. Gör. Çağla Akar Erbil
Görüntüle
3 ÇOCUKLAR İÇİN LUGAT KİTÂBI (MUALLİM NACİ) Muallim Naci Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
4 DEMDEME (MUALLİM NACİ) Muallim Naci Araş. Gör. Çağla Akar Erbil
Görüntüle
5 EMSÂL-İ ALÎ (MUALLİM NACİ) Muallim Naci Diğer Enes Alim
Görüntüle
6 ESÂMÎ (MUALLİM NÂCÎ) Muallim Nâcî Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
7 FÜRÛZÂN (MUALLİM NACİ) Muallim Naci Araş. Gör. Çağla Akar Erbil
Görüntüle
8 HURDE-FÜRÛŞ 1 (MUALLİM NACİ) Muallim Naci Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
9 İNŞÂ VE İNŞÂD (MUALLİM NÂCİ) Muallim Naci Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
10 İNTİKÂD (MUALLİM NACİ -BEŞİR FUAT) Muallim Naci Dr. Öğr. Üyesi Halef Nas
Görüntüle
11 KÂMÛS-I OSMÂNÎ (MUALLİM NACİ) Muallim Naci Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
12 LUGAT-I NÂCÎ (MUALLİM NÂCİ) Muallim Naci Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
13 MEDRESE HÂTIRALARI (MUALLİM NACİ) Muallim Naci Diğer Saime Kemerci
Görüntüle
14 MEHMED MUZAFFER MECMU'ASI (MUALLİM NACİ) Muallim Naci Dr. Öğr. Üyesi Özlem Kayabaşı
Görüntüle
15 MEKTEB-İ EDEB (MUALLİM NÂCİ) Muallim Naci Diğer Enes Alim
Görüntüle
16 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
18 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
19 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
20 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
21 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
22 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
23 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
24 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
25 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle