Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov’un mesnevî nazım şeklinde yazdığı 32 beyitlik manzum hikâyesi. Mirza Hasan’ın bu eseri, 1893 yılında düzenlenmeye başlandığı bilinen gazellerin, rubai ve kıt'aların bulunduğu Dîvân’ında “Temsil” bölümü başlığı altında Tülkü vǝ Qurd, Şir vǝ Dovşan, Şir ve Siçan gibi manzum hikâyeleriyle birlikte yer alır. Eser, Azerbaycan Türkçesinde kaleme alınmıştır. At vǝ Eşşǝk manzum hikâyesinde şehre ulaşmaya çalışan bir köylünün yüklerini taşıyan at ve eşeğin hikâyesi anlatılır.

Bir gün şehre gitmek isteyen bir adam, ne kadar yükü varsa Eşek’e yükler ve yanına da atı alıp şehre doğru yola koyulur. Bir zaman sonra zavallı Eşek ağır yükün altında ezilmeye başlar ve At’tan ona yardım etmesini, yoksa ona yoldaşlık yapamayacağını söyler; ancak At, hiç oralı olmaz ve acımasız bir şekilde eşeğin yükünü çekmesini gerektiğini dile getirir. Bir süre sonra Eşek daha fazla dayanamaz ve balçığa saplanır kalır. Sahibi ne kadar sopa vursa da hayvanı yerinden kaldıramaz, bu yüzden onun sırtındaki yükü alıp At’a yükler ve Eşek’i öylece orada bırakır. Ağır yükü taşımaya başlayan At, pişman olur. Sonunda At, en başında ona yardım etmiş olsaydı bu kadar ağır yükü taşımayacağını anlamıştır; ancak iş işten geçmiştir artık.

Mirza Hasan’ın At vǝ Eşşǝk eserinde, diğer manzum hikâyelerinde de olduğu gibi Hint masalı Kelile ve Dimne’nin etkisi görülür. Bu hikâye, tıpkı Kelile ve Dimne’deki gibi bir anlatıcıyla başlar. Manzum hikâyenin ilk beyitinde "Belǝ nǝql ediblǝr, bir ǝhl-i dehat / Kǝnd olmuşdu ona yeksǝr zǝhǝmat" şeklinde anlatıcı belirtilir. 28. beyitte ise “Bu bir nǝsihǝtdir, eşit Hǝsǝndǝn / Ölǝnǝdǝk saxla bu sözü mǝndǝn” şeklinde şairin mahlası verilmiştir. Eserden genel olarak yardım isteyen birine yardım edilmesi gerektiği mesajı çıkarılabilir. “Bir iş ki, düzǝli cüz’i xǝrç ilǝ / Sǝhl tutma onu, ǝlbǝttǝ elǝ” beytinden hareketle de her işin kendine göre bir zorluğunun olduğu vurgulanır. Eser, her ne kadar yapı olarak manzum hikâye özelliği gösterse de, eserin başlığının ve ana karakterlerinin hayvanlardan oluşması, eserin fabl türünün özelliklerini de taşıdığını gösterebilir. Bu manzum hikâyede At ve Eşek’in hikâyesi anlatıldığı için “intak (konuşturma) ve teşhis (kişileştirme)” sanatları sıkça kullanılmıştır. Mirza Hasan’ın diğer manzum hikâyelerinde olduğu gibi bu hikâyesinde de geniş çevre tasvirleri yer almaz.

Şairin biyografisi için bk. "Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasan-ali-oglu-karabagi-yuzbasov