[ARZ-I HÂL / ARÎZA / ZARÂ'AT-NÂME] (SÂMÎ)
İzzet Paşa'ya yazılmış arz-ı hâl
Sâmî, Arpaemîni-zâde Mustafâ (d. ? – ö. 1146/1734)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Arpaemîni-zâde Mustafâ Sâmî (d. ?/? - ö. 1146/1734) tarafından İzzet Paşa’ya (?) hitaben yazılan arz-ı hâl. Arz-ı Hâl'in tek nüshası Sâmî Dîvânı’nın Süleymaniye Kütüphanesi Yahya Tevfik Efendi 300 numara ile kayıtlı nüshasında vr. 113a-114a’da yer almaktadır. Metinde yazılış tarihi belirtilmemiş olmakla birlikte Sâmî, babasının da memuriyeti olan arpaeminliği görevinde 15 Cemâziyelevvel 1143/26 Aralık 1730 ile 27 Şevvâl 1143/5 Mayıs 1731 tarihleri arasındaki dört buçuk ay gibi kısa bir süre kaldığına göre (Afyoncu 2000: 239, 242) Arz-ı Hâl'in bu dönemde yazılmış olması icap etmektedir.

Manzum-mensur karışık bir yapıda olan Arz-ı Hâl / Arîza“İzzet Paşa Hazretlerine Verilmişdir” başlığı altında külfetli bir dille ve süslü bir üslupla kaleme alınmıştır. Arz-ı Hâl'in elkâb kısmından sonra 2’si Farsça 2’si Türkçe 4 beyte yer verilmiş daha sonra mensur kısımla devam edilmiştir. Farsça beyitler şairin Dîvân’ında bulunmamakta, Türkçe beyitlerden ise sadece ikincisi yine bir başka yangın dolayısıyla Damad İbrâhîm Paşa’ya aynı kafiye ve vezinle yazdığı arz-ı hâl kasidesindeki 28. beyitle kısmen benzerlik göstermektedir (Kutlar Oğuz 2017: 131-136). Sâmî, Arz-ı Hâl'de kış mevsiminde çıkan yangın nedeniyle samanlıktaki samanların yandığını, bu aylarda arpa ve saman fiyatlarının çok yükseldiğini ama diğer aylarda  düştüğünü anlatmakta, yüksek fiyatla alım yapmak zorunda kaldıkları için oluşan zararı içeren raporu (zarâ'at-nâme) dikkatlerine sunarak bu konuda İzzet Paşa’dan himmet talep etmektedir.

Nâsirin biyografisi için bk. “Sâmî, Arpaemîni-zâde Mustafâ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sami-arpaeminizade-mustafa 

Eserden Örnekler


İzzet Paşa Hazretlerine Verilmişdir 

...
Muhât-ı ilm-i âlem-şümûlleri oldığı üzere zemân-ı zemistânda ibtilâ-yı mansıb-ı emânet-i şaʻîr ve ber-muktezâ-yı baht-ı nâ-be-sâmân-ı fakîr der-akab-ı mürebbâ’ iltihâb u iltimâʻ eden harîk-i nâ-geh-zuhûra girîbân-gîr-i takrîb ile derûnunda sekiz bin kantar samanımız mâlî enbâr-ı kâh, kemend-endâzî-i pençe-i nâr-ı ahker şivâz-ı nâr-ı rûzigârdan teşettüt-pezîr-i izmihlâl olup arpa ve saman âteş bahâsına oldığından nâşî şehreyn-i Cemâdeyn ve mâh-ı Recebde girân-bahâ iştirâ olunup şuhûr-i sâ’irede resîde-i mertebe-i tedennî vü inhifâzdan zarâʻat-nâme-i bendegî şeref-yâfte-i enzâr-ı ayn-ı inâyât ve nevâhte-i enâmil-i lemehât-ı müjgân-ı çeşm-i iltifâtları buyuruldukda şîme-i müstahsene-i kerîmâne ve dîde-i pesendîde-i dîrîne-i şefekat-i veliyyü’n-niʻamâneleri mübteʻâsınca inne’l-me‘âlî ahlâkun garafte bihâ ve’l-mükerremâtü hadîsün anke me’sûr medlûlünce bu direm-i harîde-i kem-mikdâr devâm-cûy-ı ömr ü devletleri cânibine isâle-i reşâşe-i lutf-ı kalem-i mürüvvet-rakam ve güher-feşânî-i kelimât-ı mütemmimü’l-gâyât-ı Bermekkiyyü’l-keremleri zımnında imâle-i gûşe-i ebrû-yı âtıfet ve işâre-i lahâza-i nîm-nigâh-ı dîde-i himmet ü merhamet buyurulmak bâbında emr ü fermân devletlü saʻâdetlü efendim sultânım hazretlerinindir. (Sâmî yz. vr. 113a-114a).

Kaynakça


Afyoncu, Erhan (2000). “Vekayi’nüvis Arpaemini-zâde Mustafa Sâmî’nin Hayatı Hakkında Yeni Bilgiler”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (1): 235-242.

Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha (2017). Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî, Dîvân. Ankara: KTB Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56084,arpaeminizade-mustafa-sami-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 10.10.2021]

Sâmî (yz). Dîvân-ı Sâmî. Süleymaniye Kütüphanesi Yahya Tevfik Efendi 300. vr. 113a-114a.

Atıf Bilgileri


Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha. "[ARZ-I HÂL / ARÎZA / ZARÂ'AT-NÂME] (SÂMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/arz-i-hal-ariza-zara-at-name-sami. [Erişim Tarihi: 22 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (SÂMÎ) Sâmî, Arpaemîni-zâde Mustafâ Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz
Görüntüle
2 TÂRÎH-İ SÂMÎ Sâmî, Arpaemîni-zâde Mustafâ Prof. Dr. Abdülkadir ÖZCAN
Görüntüle
3 TAKRÎZ (SÂMÎ) Sâmî, Arpaemîni-zâde Mustafâ Doç. Dr. Nagihan Gür
Görüntüle
4 [MEKTÛBLAR] (SÂMÎ) Sâmî, Arpaemîni-zâde Mustafâ Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz
Görüntüle
5 EZ-MUKATTA'ÂT-I ÖRFÎ-İ ŞÎRÂZÎ (SÂMÎ) Sâmî, Arpaemîni-zâde Mustafâ Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz
Görüntüle
6 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
7 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
8 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
9 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
10 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
11 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
12 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
13 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
14 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
15 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle