Cevdet Paşa-zâde Alî Sedâd Bey tarafından kaleme alınan aruz vezni hakkında kitapçık. 19. yüzyılın önemli isimleri arasında yer alan Alî Sedâd Bey, Arûz-ı Osmânî’de şiir ve aruz ölçüsü hakkında öz/kısa bilgiler verir. Eser, özgün bir sunuş/mukaddimenin ardından aslî bahirlerden 11’inin seçilen örneklerle birlikte tanıtıldığı ana bölüm ve zeyl/sonuç olarak değerlendirilebilecek Osmanlı şairlerine yöneltilen bazı önerilerin yer aldığı lâhika başlığı olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır (Güven 2022: 282).

Osmanlı Devleti döneminde Türkçe hazırlanan aruz risaleleri arasında yer alması bakımından değer taşıyan eser, sunuş bölümündeki bilgileriyle de ayrıca dikkat çeker. Söz konusu sunuş bölümünde sesin ortaya çıkışından, sözlü kültürün şiir formundaki aktarımları ve dönüşüm süreci hakkında fikirler ileri sürülmüştür. Tarihî süreç içerisinde edebî söylemin gelişimi, Batı ve Doğu edebiyatlarında kullanılan ölçüler ve aruz vezninin ortaya çıkışı hakkında bilgiler verilmiştir.

Eserin ana bölümünde, “Şiirin Erkân u Eczâsı", "Bahr", "Devâ'ir-i Evzân-ı Şi’r" başlıkları altında aruz vezni hakkında temel bilgiler verilmiş; "Bahr-i Hezec, Bahr-i Recez, Bahr-i Remel, Bahr-i Kâmil, Bahr-i Serî', Bahr-i Münserih, Bahr-i Ḥafîf, Bahr-i Muzâri', Bahr-i Müctes̱s̱, Bahr-i Müteḳârib, Bahr-i Mütedârik" başlıklarıyla temel kalıplardan 11 tanesi beyitlerle örneklendirilerek sunulmuştur. Eser, “İhtâr” başlığını taşıyan Türkçede kullanılan aruz vezni kalıplarına dair uyarılar ve dikkatlerle birlikte “Lâhika” başlığını taşıyan ve Endülüs Emevîlerinin kullandığı vezne -İbn-i Haldun’un Mukaddime’sine de atıfla- ve Türkçeye dair görüşlerin yer aldığı bir ek/sonuç bölümüyle tamamlanmıştır.

Eser ve 1314/1897 (19 Şubat 1897) yılında Malûmât Matbaası’nda 56 sayfa olarak basılmıştır. Eser üzerine inceleme ve metinden oluşan bir makale hazırlanmıştır (Güven 2022).

Yazarın biyografisi için bk. "Sedâd Ali Bey, Cevdet Paşa-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sedad-ali-bey-cevdet-pasazade