- Yazar Biyografisi (TEİS)
Hâşim, Hâşim Baba, Şeyh Mustafa Bandırmalı-zâde - Madde Yazarı: Dr. MEHMET AKİF YALÇINKAYA
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:30/01/2022
ANKÂ-YI MAŞRIK
cifir risalesiHâşim, Hâşim Baba, Şeyh Mustafa Bandırmalı-zâde(d. 1130/1718 - ö. 1197/1782-1783)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Hâşim Baba’nın cifir ilmine dair risâlesi. Hâşim Baba, Muhyiddin İbn Arabi’nin Ankâ'ü Muğrib (şaşırtan anka) isimli eserini Ankâ-yı Mağrib (batının ankası) olarak değerlendirmiş ve buna nazire olarak Ankâ-yı Maşrık’ı yazmıştır (Yılmaz 1997: 406). Risalenin yazılışındaki maksat, İbn Arabî’nin temellendirdiği harf simgeciliğinin sırlarını izah etmektir. Hâşim Baba’ya göre bu bilgi bir “sırlar ilmi”dir, bu sırlar “ulvî sırlar”dır ve bu sır artık Anadolu’ya emanet edilmiştir. Müellif eserin giriş kısmında 12 sayısının önem ve değerine vurgu yapan, İslam ve Osmanlı tarihine dair pek çok örneğe yer verir. Eserde belirli bir bölüm veya bölüm başlığı mevcut olmamakla birlikte içeriğinden hareketle eseri üç kısma ayırmak mümkündür. İlk kısımda harflerin esrarına ve cifir ilmine dair bilgiler verilmiş ve bu bilgilerin yazara göre ispatı sayılabilecek örnekler sunulmuştur. İkinci kısımda Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna dair rivayet aktarılmıştır. Son kısım ise birinci kısımdaki bilgilerin devamı mahiyetindedir (Köksal 2014: 60-61). Hâşim Baba’ya göre, “Tanrısal bilgi” “simgesel harfler”le ifade edilir ve Ehl-i Beyt kanalıyla ehlullaha intikal eder. Harflerle kişiler ve olaylar arasında bir ilişki söz konusudur. Hâşim Baba’nın bu anlayışı Hurûfîliğin kurucusu Fazlullah Hurufî’ye değil, Ankâ-yı Maşrık’ta da belirttiği üzere Muhyiddin Arabî’ye dayanır. Onun simgeciliği, Hz. Ali’ye izafe edilen cifir ilminin tesirindedir. (Soyyer 2005: 113). Haşim Baba’nın eserinde Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî’nin meczup olduğunu ileri sürmesi Mevlevîler tarafından tepkiyle karşılanmıştır (Yılmaz 1997: 407). Ankâ-yı Maşrık üzerine müstakil eser olmamakla birlikte Hâşim Baba üzerine yapılan çalışmalardan konu hakkında bilgi edinmek mümkündür.
Şairin biyografisi için bk. “Hâşim Baba”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasim-hasim-baba-seyh-mustafa-bandirmalizade
Eserden Örnekler
Risâle-i Ankâ-yı Maşrık Hazret-i Hâşim Mustafâ Efendi Kuddise Sırruhu’l-Âlî el-Üsküdarî
Bismillâhirrahmânirrahîm.
Hamd ü senâ ve şükr ü duâ ol Hudâ-yı bî-çûna vâcib ü lâyıkdur ki cümle eşyâ var olmagıla vardur ve salavât-ı tezkâr-ı selâm-ı musaffâ ol cemâl-i nûr-ı mahza vâcib ü lâyıkdur ki cümle var varıyla vardur. Ve cümle mürsel vü enbiyâ ve zü-fazl u safâ Zât-ı pâklerine lâyıkdur ki her biri bir nûr-ı hakîkatden hissedârdur ve mazhar-ı sırr-ı Hudâ ashâb-ı bâ-safâ ve Âl-i evlâd-ı müctebâ zât-ı mazharlarına layıkdur ki her biri sırr-ı hakîkatde serdârdur. Vesâir ehl-i tevhîd ü muktedâ ve ilm-i sırda pîşvâ ve vâkıf-ı hakîkat-i eşyâ ervâh-ı mukaddeselerine lâyıkdur ki nutk u kelâmları manîdârdur. (Haşim Baba, Ankâ-yı Maşrık, Hacı Mahmud Efendi nr. 3094, vr. 1b; Haşim Paşa nr. 60, vr. 1b)
Kaynakça
Hâşim Baba. Ankâ-yı Maşrık (yz.). Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi, nr. 3094; Süleymaniye Kütüphanesi Haşim Paşa, nr. 60.
Köksal, M. Fatih (2014), “Ankâ-yı Maşrık’a Göre Hacı Bektaş ve Ahi Evran’ın Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundaki Rolleri”, Turkish Studies, 9: 59-79.
Soyyer, A. Yılmaz (2005). “Üsküdarlı Hâşim Baba’nın Anka-i Maşrık’ı”. II. Üsküdar Sempozyumu – Bildiriler II, İstanbul, 108-113.
Yılmaz, H. Kamil (1997). “Hâşim Baba”, İslam Ansiklopedisi, C. 16, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 406-407.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (HÂŞİM) | Hâşim, Hâşim Baba, Şeyh Mustafa Bandırmalı-zâde | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
2 | VÂRİDÂT | Hâşim, Hâşim Baba, Şeyh Mustafa Bandırmalı-zâde | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
3 | DEVRİYYE-İ FERŞİYYE | Hâşim, Hâşim Baba, Şeyh Mustafa Bandırmalı-zâde | Dr. MEHMET AKİF YALÇINKAYA |
Görüntüle | ||
4 | KURRETÜ'L-UYÛN | Ra'ûfî, Şeyh Seyyid Ra'ûfî Ahmed Efendi | Öğretmen mehmet cemal öztürk |
Görüntüle | ||
5 | VÂRİDÂT (AZÎZ) | Azîz, Azîz Ali Efendi | Araş. Gör. Dr. nesrin aydın satar |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT (İBRÂHİM HÂS) | İbrâhim Hâs | Doç. Dr. Hasan Gültekin |
Görüntüle | ||
7 | ŞERH-İ EBYÂT-I YÛNUS EMRE (İBRÂHİM HÂS) | İbrâhim Hâs | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (KAYGULU HALİL EFENDİ) | Kaygulu Halil Efendi | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
9 | HÂDİ’L-UŞŞÂK (KAYGULU HALÎL EFENDİ) | Kaygulu Halil Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
10 | TEFSİR-İ BA’Z-I SÜVER-İ KUR’ANİYYE | Abdülhay Celvetî | Doç. Dr. Şükrü Maden |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (İLÂHİ-NÂME) | Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı | Doç. Dr. abdulkadir erkal |
Görüntüle | ||
12 | MA‘RİFETNÂME | Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı | Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu |
Görüntüle | ||
13 | ‘İRFÂNİYE | Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı | Diğer Emine Güleç |
Görüntüle |