Kınalı-zȃde Ali Efendi tarafından Osmanlı Türkçesi ile yazılmış hikmet / felsefenin pratik felsefe (ameli hikmet) alanına ait kitabı. Kitabın adı eserin dȋbȃce, ferağ ve çeşitli yerlerinde "Ahlâk-ı Alȃȋ" olarak geçer. Yüksek Ahlak anlamına gelen bu isimle ahlak ilminin yüksek ve şerefli bir ilim olduğuna işaret edilmektedir. Eserin yazılış tarihiyle ilgili üç kayıt vardır. Kınalı-zȃde girişte eserini ebced hesabına göre uğurlu sene anlamındaki “farah sâl” lafzının gösterdiği 971 yılında başlayıp “Ahlâk-ı Alâî ahsen” beytinin işaret ettiği 972 tarihinde tamamladığını belirtmektedir. Kitabın en sonunda ise tam bitiş tarihi olarak 25 Safer 973/21 Eylül 1565 Cuma gününü vermektedir. Kınalızâde kitabını Şam’da kadıyken yazmıştır.

Eser bir giriş ile pratik felsefe ve onun altında yer alan ahlak ilmi ile ev ve devlet yönetimine ayrılan üç bölümden meydana gelmiştir. Eser geleneğe uyarak Allah’a, Peygamber ve Osmanlı padişahlarına dua ile başlamakta, daha sonra kitabın yazılış sebepleri açıklanmaktadır. Kınalızȃde eserini yazarken Nasîrüddîn-i Tûsî’nin Ahlâk-ı Nâsırî’si, Celâleddîn Devvânî’nin Ahlâk-ı Celâlî’sini eserine örnek ve temel kaynak olarak kullanmış, bunların dilleri Farsça olduğu için kendi kitabını Türkçe yazmıştır. Eserin dili yazıldığı XVI. yüzyılın edebi üslubu gereği ağdalı olmasına rağmen felsefi bilgilerin verildiği bölümlerde müellif daha sade bir dil kullanmış, örnekler ve hikayelerle metni daha anlaşılır hale getirmeye çalışmıştır.

Eserin uzun giriş bölümünde felsefe, teorik ve pratik şeklindeki bölümleri ve bunların altında yer alan ilimler ve özellikleri anlatılmaktadır. Teorik felsefenin öğrenilmesi insanı yanlış inançlar ve bilgisizlikten kurtarırken, pratik felsefe iyi ahlak sahibi olmasını sağlamakta teorik ve pratik olarak felsefenin birlikte öğrenilmesi insanın dünya ve ahiret hayatında gerçek mutluluğu kazandırmaktadır. Girişte ahlakla ilgisinden dolayı huyun değişmesi ve nefsin güçleri, insanın alemdeki yeri konuları da işlenir.

Eserin "Kitap" adını taşıyan ilk bölümü en hacimli kısmı olup ahlak ilmine ayrılmıştır. Bu bölümde bireyin kendinde mevcut kötü ahlakı terk edip iyi ahlakı kazanmak için bilmesi gereken konular ve yapması gerekenler davranışlar açıklanır. Erdemler (fazilet), erdemsizlikler (rezilet),bunların çeşitleri, erdeme benzeyen erdemsizlikler, erdemi kazanma yolları, erdemlerin korunması, kötü ahlakın bir tür ruhsal / ahlaki hastalık olarak görülmesi ve giderilmesine yönelik ahlaki hastalıklar ve tedavisi konularını burada incelemektedir.

Eserin İkinci kitabı ev yönetimi "Tedbîr-i Menzil" adıyla aile ahlakıyla ilgilidir. Bu bölümde ev, aile, insanın aile içinde yaşamaya olan ihtiyacı, evin idaresi, geçiminin temin edilmesi, çocukların terbiyesi, söz söyleme ve yeme içme vb. hakkında görgü kuralları, anne babaya saygı, dönemin şartları gereği hizmetçi ve kölelerin terbiyesi, insanların memleketlerine göre karakterleri hakkında bilgiler ve iyi ahlaklı olunması konusunda tavsiyeler verilmektedir. Bölümün altıncı başlığından itibaren sonuna kadar ülkenin idaresi ve idarecilikle ilgili kurallar ile ilahî kanunlar, insanın birlikte yaşamaya olan ihtiyacı ve sevgi, ülke ile siyaset çeşitleri gibi devlet ahlakını ilgilendiren konular işlenmektedir.

Eserin üçüncü kitabı siyaset/devlet ahlakıyla ilgili olup şehrin/ülkenin yönetimi (Tedbîru’l-medîne) başlığını taşımaktadır. Burada adil devlet adamında bulunması gereken özellikler ve uyması gereken kurallar,sultanlara hizmet edenlerin uyması gereken kurallar ile arkadaşlık ve dostluk konuları işlenmektedir.

Ahlâk-ı Alâî müellifin kendi dönemine ulaşan İslam dünyasındaki felsefî, dini ve tasavvufî bütün bilgileri engin birikimiyle tekrar değerlendirip sentez yaparak yazdığı çok geniş çaplı bir eserdir. Zamanında çok beğenilmiş, okunmuş, kendisinden sonra yazılan eserlere de kaynaklık etmiş, onları etkilemiştir. 

Eserle ilgili lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde tezler hazırlanmıştır. Hasan Aksoy’un hazırladığı Kınalızâde Ali Çelebi, Hayatı, İlmi ve Edebî Şahsiyeti, Arapça Eserlerinin İstanbul Kütüphanelerinde Mevcut Yazma Nüshaları adlı İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde 1976 hazırlanmış mezuniyet tezi pek çok çalışmaya kaynaklık etmiştir. Hüseyin Öztürk, Ayşe Sıdıka Oktay (1998) ve Enfel Doğan (2006) tarafından üç ayrı doktora tezi hazırlanmış ve bu tezler daha sonra kitap olarak yayımlanmıştır.  Ahlâk-ı Alâî üzerine Mustafa Koç'un Latin harflerine aktarım içeren bir kitap çalışması (2007) ile Murat Demirkol'un diliçi çeviri çalışması (2016) da mevcuttur. Ayrıca Süleyman Taşkın tarafından hazırlanan Kınalı-zâde Ali Çelebi'nin ahlak anlayışının Aristoteles'le karşılaştırıldığı Aristoteles ve Kınalızâde Ali'nin Ahlak Anlayışlarının Karşılaştırılması adlı doktora tezi  (2017) daha sonra kitap olarak yayımlanmıştır (2020). 

Yazarın biyografisi için bk. “Ali Çelebi, Kınalı-zâde”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü . http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-celebi-kinalizade