AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED)
nasîhat-nâme
Za'îfî, Muhammed (d. 1061/1650 - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hayatı hakkında çok fazla bilgi bulunmayan 17. yüzyıl şairi Zaifî'ye ait olan eser. İlk olarak Önder Göçgün tarafından varlığından haberdar edilen eser (1986: 93-94) mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmıştır.  

Türk edebiyatında Zaîfî’ye kadar çeşitli şekillerde işlenen bazı öykülerin tekrar ele alınıp mesnevi formunda derlenmesi yönü ile orijinal olan Ahbârü’l-İber, remel bahrinin “fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıbıyla tek vezinde kaleme alınmıştır (Korukluoğlu 2014:31). Basit mesnevi formunda tertiplenen Ahbârü’l-'İber  tevhit, münacat, na‘t ve dört halifeye övgü ile başlamış ve “Beyân-ı Sebeb-i Te‘lîf-i Kitâb” başlığı altında, mesnevinin yazılış nedeninin açıklanmasıyla devam etmiştir.

Eserini “İbretli Haberler” anlamında “Ahbarü’l-'İber” ismiyle adlandırdığını belirterek 1107/1695-96 tarihinde yazdığını bildiren şair, müteakip dizelerde kendisini, ailesini tanıtıp mahlasına yer verir. Mesnevide hatime ayrı bölüm halinde işlenmemiş; son hikâyenin hatimesi ile kitap hatimesi birleştirilmiştir. (Korukluoğlu 2014: 32). Eser elli bir hikâyeden oluşmaktadır. Hikâyelerin muhtevasında mucizevi ve sahih olaylar anlatılır. Bunların bazısı velâyetname ve bazısı keramet-nâme nev'inden manzum öykülerdir. Anlatılan hikâyelerin sonunda şairin okuyucuya vermek istediği mesajlar vardır. Şairin amacı muhatabın kıssadan hisse çıkarmasını sağlamaktır (Işık 2016:6).

Korukluoğlu’na göre mesnevi 8750 beyittir (2014: 33). Ancak Işık,  eserin sonundaki “Varaka ve Gülşah” ile “Muhammet Hanefi” hikâyelerinin ulaşabildiği nüshaların yalnızca birinde bulunduğunu ifade etmiş, bu hikayelerin konusu itibariyle Ahbâru'l-'İber'den farklı olduğunu söyleyerek mesneviden bağımsız olduğunu ve eserin 7095 beyit olduğunu belirtmiştir (2016: 1011).

Üzerine bir yüksek lisans tezi (Korukluoğlu 2014), bir de doktora tezi (Işık 2016) yapılan Ahbârü’l-'İber, Özmen (2017) tarafından yayımlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Za'îfî, Muhammed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zaifi-muhammed

Eserden Örnekler


Der Beyân-ı Ahvâl-i Ebû Zekeriyâ ve Sâvetü'l-Keştî

Nȃle kıl ey bülbül-i şȗrȋde sen 

Olmaya kim sözüni şȗr idesen


Bu fenȃ dünyâya pes kılma heves

Ol fenȃdur  ahd-ıla peyvendi kes


Ol Hudȃ’yı dȃ’imȃ zikr eylegil

Ṣon nefesde Hȃlık’ı fikr eylegil


Kȃmil ȋmȃn-ile mi gitsen gerek

Yok imȃnsuz gidesin n’itsen gerek


Fikr ider misin  aceb sen bu işi

Ya çeker misin aceb bu teşvişi


Mustafȃ’dan bir hadȋs diyem sana

İşidüp anı bu dem kalgıl tana


Didi Mes‘ȗd oglı Abdullȃh e yȃr

Mustafȃ aṣḥȃbına bil ȃşikȃr


Didi bir gün ey sahȃbe bilinüz

Hȃl-i mevtün pes yaragın kılınuz


Hȃtimeden korkunuz dahı ayȃn

Zira çok kâmil kişiler ol zamȃn


Dahı niçe âlim ü fȃzıl o dem

Bil tahayyürde kalurlar dem-be-dem


Dahı hüsn-i hȃtimeye iremez

Bir kimesne anı bilgil bulamaz (Korukluoğlu 2014: 842)

Kaynakça


Göçgün, Önder (1986). “Erzurum Kütüphanesi'ndeki Türkçe Yazma Eserler Üzerinde Araştırmalar”. Selçuklu Araştırmaları Dergisi (1): 93-223.

Işık, İsa (2016). Ahbârü’l-İber Mesnevisinin Tenkitli Metni ve Eğitim Değerleri Bakımından İncelenmesi. Doktora Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Korukluoğlu, Işıl (2014). Ahbârü’l-İber (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Özmen, Abdussamed (2017). Zaîfî, Ahbârü’l-İber (İbretli Hikâyeler). Ankara: Sonçağ Yay.

Atıf Bilgileri


Özbek Arslan, Necmiye. "AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahbaru-l-iber-za-ifi-muhammed. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
2 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
3 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
4 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
5 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
6 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
7 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
8 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle
10 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDÜLHAY CELVETÎ) Abdülhay Celvetî Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle