- Yazar Biyografisi (TEİS)
Kastamonulu Yûsuf - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI
- Eser Yazılış Tarihi:6 Cemâziyelâhir 900/13 Mart 1495
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:15/01/2022
ÂDÂBÜ’T‐TÂLİBÎN (YÛSUF)
tarikat adabıKastamonulu Yûsuf (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Kastamonulu Yûsuf’un tarikat adabını öğretmek maksadıyla yazdığı eser. Eserin varlığı, müellifin Muhammediye’sinden anlaşılmaktadır. Bu eserin hâtimesinde (11730-11732. beyitler) Yûsuf, Ankara’da ikamet ettiği bir dönemde Hak yoluna talip kimseler için bütün edeplerin toplandığı Âdâbü’t-Tâlibîn adında bir eser yazdığını söylemektedir. Yûsuf, eserini Cenâb-ı Hakk’ın merhametine nail olmak ve hayır duayla anılmak için yazdığını belirtmektedir. Bir diğer sebep de dostlarının ondan tarikat adabı konusunda Türkçe bir eser yazmasını istemeleridir. Nitekim mevcut âdâp kitaplarının Arapça veya Farsça olması dolayısıyla dervişlerin söz konusu eserlerden yeterince istifade edememeleri durumu söz konusudur. Eser, üç ay gibi kısa bir sürede yazılmış olup 6 Cemâziyelâhir 900/13 Mart 1495 tarihinde tamamlanmıştır.
Âdâbü’t-Tâlibîn, genel itibarıyla mensur olup mensur-manzum karışık biçimde kaleme alınmıştır. Eserdeki manzum kısımların bazıları hayli uzun olup beyit sayısı yer yer 167’ye kadar çıkabilmektedir. Bu kısımlar mesnevi şeklindedir. Besmele, hamdele ve salvele ile başlayan eserde Cenab-ı Hakk’a hamd ve sena ile peygamberlere, özellikle de Hz. Peygamber’e salat ve selam getirildikten sonra yaratılış konusu ayet ve hadislerle tasavvufî açıdan etraflıca açıklanır. Akabinde sebeb-i te'lif kısmı ile 53 beyitten oluşan ve “Münâcât” başlığını taşıyan bir manzume yer alır. Münacattan sonra müellif, eseri neden Türkçe yazdığını açıklar. Daha sonra eseri oluşturan bab ve fasıllarda ele alınan konuların fihristine yer verilir. Bu konuların ayrıntılı bir biçimde anlatılarak ele alınmasından sonra 98 beyitten oluşan ve “Hâtimetü’l-Kitâb” başlığını taşıyan bitiş bölümü yer alır. Yûsuf, eserini şeyhlerin kitaplarında bulduğu edepler ile “pîrlerim” diye bahsettiği Kâsım Halîfe ve Cemâl-i Halvetî’den görüp işittiği edepleri bir araya toplayarak meydana getirmiştir. Eser iki bâbdan müteşekkil olup birinci bâb sekiz, ikinci bâb ise on dokuz fasıldır. Ele alınan konular, ayet ve hadisler ile peygamber kıssalarından, meşhur velilerin menkıbelerinden alınan misallerle açıklanmış; okuyucuya/dinleyiciye bilgi verme amacı güdülmüştür.
Eserin şu ana kadar tespit edilebilen üç nüshası mevcuttur. İlk nüsha Süleymaniye Kütüphanesi, Uşşakî Tekkesi koleksiyonunda 325 numarada kayıtlıdır. 1000/1592 tarihinde Rıdvân bin Abdullâh tarafından istinsah edilen bu nüsha, istinsah tarihi en eski olanıdır. İkinci nüsha, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, A 391 numarada kayıtlı olup 1042/1632 tarihinde istinsah edilmiştir. Üçüncü nüsha, Vatikan Kütüphanesi, Vat. Turco 336 numarada kayıtlıdır. Şeyh Seyyid Muhammed Muhyiddîn el-Kâdirî tarafından 1271/1855 tarihinde istinsah edilmiştir.
Eser, Kastamonulu Yûsuf’un Muhammediye’si (İnceleme-Metin) başlıklı çalışmada tanıtılmıştır (Kavaklıyazı 2019: 20-24).
Eserden Örnekler
Faslu’s-Sânî Fî Âdâbi Kırâ’eti’l-Kur’âni ve Fezâyilihi
(...)
Hikâyet: Ebû Hanîfe rahmetullâhi aleyh oğlını bir mu‘allime virdi. Fâtihaya çıkduğı vaktin hediyye beş yüz akça gönderdi. Mu‘allim eytdi henûz az okutdum ve zahmeti az çekdüm bu kadar nesne çokdur diyü kabûl itmedi. İmâm derhâl oğlını bir mu‘allime dahı virdi eytdi bu kişi Kur’ânın kadrini bilmez eger bilse bu kadar nesne azdur dir-idi. İlmün kadrin bilmeyen kimesneden Kur’ân ögrenmege yaramaz didi. Ve dahı mu‘allim ta‘lîm itdügi kimesnelere yahşı nazarla baka ve himmetini âlî tuta terakkîsine heves ide. Yaramaz nazarla bakup kendüyi âfât-ı şehvete giriftâr itmeye kim cemî‘ emegi zâyil olur. Belki hıfzından Kur’ân zâyil olur gider ne‘ûzü billâh. (Yûsuf b. Sultân Şâh b. Muhammed el-Kastamonî. vr. 27a)
Kaynakça
Kavaklıyazı, Ahmet (2019). Kastamonulu Yûsuf’un Muhammediye’si (İnceleme-Metin). Konya: Palet Yay.
Yûsuf b. Sultân Şâh b. Muhammed el-Kastamonî. Âdâbü’t-Tâlibîn. Süleymaniye Kütüphanesi. Uşşâkî Tekkesi. Nu. 325.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | VARKA VE GÜLŞÂH (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ayşe YILDIZ |
Görüntüle | ||
2 | HÂMÛŞ-NÂME (YÛSUF-I MEDDÂH ?) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
3 | DÂSİTÂN-I İBLÎS ALEYHİ’L-LA’NE (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
4 | MAKTEL-İ HÜSEYN (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
5 | HİKÂYET-İ KIZ U CÜHÛD / KIZ MEVLİDİ / KIZ DESTÂNI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ahmet İÇLİ |
Görüntüle | ||
6 | DÂSİTÂN-İ KÂDI VÜ UĞRI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Doç. Dr. Mehmet Akif Gözitok |
Görüntüle | ||
7 | KISSA-İ YÛSUF (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
8 | MUHAMMEDİYE (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
9 | REH-NÜMÂ (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
10 | HAZÂ HİKÂYET-İ KIZ MA’A CÜHÛD | ? | Dr. Davut Ertem |
Görüntüle | ||
11 | GAZAVÂT-I İMÂM ALÎ İBN EBÎ TÂLİB KERREMA’LLÂHU VECHEHU HİKÂYET-İ YEMÂME / HİKÂYET-İ YEMÂME (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay |
Görüntüle | ||
12 | DER-BEYÂN-I SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ KERREMA’LLÂHU BABA AMR’ÜN NÂN İÇÜN GAVGÂ İTDÜGİDÜR / SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay |
Görüntüle | ||
13 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
14 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
15 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
16 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
18 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
19 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
21 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
22 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |