Yazıcıoğlu Ahmed-i Bîcân tarafından tercüme edilmiş acayib türündeki Türkçe eser. Kısa bir hamdele ve salvele cümlesinden sonra sebeb-i telif bölümü ile devam eden eserin müellifi, "masnû'ât"ı mütalaa ederken yaratılmışların (mahlûkât) bazı acayibini derleyip bir kitap hâline getirmeyi düşündüğünü ifade eder. Bu konuda İskender zamanında tüm dünya bilginlerinin (hekîm) bir araya gelip arştan ferşe varıncaya kadar âlemde ne kadar acayib ve garayib varsa bir araya getirip bunu İbrî (İbranice) dilinde açıkladıklarını, İmâm Şâfi'î zamanında bunun Arapçaya tercüme edildiğini belirtir. "Bahsi geçen bu kitap Arapça olduğu için 'bizim vilayetin ümmileri' kitaptan istifade edemezlerdi." diyen Ahmed-i Bîcân, kara ve denizleri bir araya getiren Gelibolu'da sakin olup ruhu denizlere cismi ise karalara benzeyen biri olarak, mürşidi Hacı Bayram-ı Velî'nin yüce himmetinden medet umup bu eseri Türkçeye tercüme ettiğini ve Acâyibü'l-Mahlûkât diye isimlendirdiğini belirtir. Eserini Gelibolu'da İstanbul'un fethinden sonra 857/1453 yılında kaleme aldığını özellikle belirten mütercim, tercüme ettiği kaynak eserin niteliklerinden bahsetse de bu eserin ismini ve yazarını net olarak belirtmemektedir. Bundan dolayı eserin hangi kaynaktan tercüme olduğu konusunda ihtilaflar bulunmaktadır. Genel kanaate göre eser, Kazvînî (ö. 682/1283)’nin hayli meşhur ve yaygın olan Acâyibü’l-Maḫlûkât ve Garâyibü’l-Mevcûdât isimli Arapça eserinin muhtasar tercümesidir. Günay Kut önce eserin Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed et-Tûsî'nin Farsça kaleme aldığı Acâyibü'l-Mahlûkât adlı eserinden tercüme edilmiş olabileceğini ileri sürmüş ancak sonradan bu düşüncesinden vazgeçmiştir (Erkan 2016: 8). Eserin tenkitli neşrini hazırlayan Mustafa Erkan, bu konuda Amil Çelebioğlu ve Günay Kut'un görüşlerine yer verse de kendisi bu konuda bir tespit ya da değerlendirmede bulunmamaktadır (Erkan 2016: 8). 

Kazvînî'nin metni ile mukayese ettiğimiz Ahmed Bîcân tercümesinin bu eserden hareketle oluşturduğu, ancak tercümenin hayli muhtasar olduğu sonucuna varılmıştır. Bunun sebebi bağlamında birkaç ihtimal mevcuttur: "1. Günay Kut'un da ifade ettiği üzere  Kazvînî'nin Acâyibü'l-Mahlûkât'ının mevcut yazmaları muhtasar ve mufassal olmak üzere birbirinden çok farklı dört ana kola ayrılmaktadır (Kut 1988: 317). Bu durumda Ahmed-i Bîcân'ın tercümesine kaynaklık eden nüshanın muhtasar olması dolayısıyla Türkçe tercümenin de muhtasar olduğu varsayılabilir. 2. Ahmed-i Bîcân'ın tercümesine kaynaklık eden nüsha, Kazvînî'nin Acâyibü'l-Mahlûkât'ını ihtisar eden (özetleyen) başka bir yazarın eserinden tercüme edilmesi dolayısıyla muhtasar olabilir. 3. Kazvînî'nin Acâyibü'l-Mahlûkât'ının mufassal bir nüshasını kaynak aldığı hâlde Ahmed-i Bîcân'ın serbest hareket edip kendisinin kaynak metni ihtisar ederek tercüme etmiş olduğu düşünülebilir." Dolayısıyla her ne şekilde olursa olsun Ahmed-i Bîcân'ın metni Kazvînî'nin Acâyibü'l-Mahlûkât'ını kaynak alan bir tercümedir.  

Ahmed-i Bîcân'ın Acâyibü'l-Mahlûkât'ı mukaddime bölümünün ardından "aceb" ve "hikmet" bahsindeki kısa bir metinden sonra "Felekiyyât" ana başlığı altında güneş, ay, gezegenler, melekler gibi konular ile devam eder. Akabinde günler, aylar ve rüzgarlar bahsinden sonra sulara geçilir. Bu bahiste denizler ve denizlerdeki acayibe değinildikten sonra bazı denizler tanıtılıp buralardaki kimi hayvan türlerinden bahsedilir. Sonrasında yeryüzüne geçilmiş olup dağlar, dünyadaki yerleşim alanları, madenler, kıymetli taşlar, nebatlar konusu ele alınmıştır. "Faslu'l-Hayvânât" başlığı altında önce insan, cin ve şeytanlara değinilmiş ardından da insan azaları tanıtılmıştır. Eser hayvan türlerinin ele alındığı bir bölüm ile sona erer. 

Elli dört nüshası tespit edilen (Erkan 2016: 8-16) Acâyibü'l-Mahlûkât üzerinde bir bitirme tezi (Açıkgöz 1974) ve bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Yıldız 1989). Mustafa Erkan ise eserin metnini inceleme, sözlük ve indeksini de hazırlayarak yayımlamıştır (2016).

Mütercimin biyografisi için bk. "Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-bicn-ahmedi-bican-yazicioglu