ACÂ’İBÜ’L-MAKDÛR FÎ NEVÂ'İBİ AHBÂRİ'T-TEMÛR (İBN ARABŞÂH)
tarih kitabı
İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî (d. 25 Zilkâde 791/15 Kasım 1389 - ö. 15 Receb 854/24 Ağustos 1450)

ISBN: 978-9944-237-87-1


İbn Arabşâh olarak tanınan Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Ebû Nas Muhammed bin Arabşâh Şehâbeddîn Ebu’l-Abbâs tarafından kaleme alınan Arapça eserdir. İbn Arabşâh’ın Acâ'ibü’l-Makdûr fî-Nevâ’ibi (Ahbâri) Temûr adlı risalesi dönemin birinci el kaynakları arasında olup beş bölümden müteşekkildir. İbrahim Kafesoğlu'nun (1987: 700) belirttiğine göre secili nesrin mükemmel bir örneği olan bu eserde kısa bir mukaddimenin ardından, Timur isminin anlamından, doğduğu yerden başlanmakta ve fasıllar hâlinde Timur'un ölümüne kadarki olaylar hakkında teferruatlı bilgiler verilmektedir. Bunların yanı sıra Timur’un ölümünden sonra yaşanan saltanat çekişmelerinden ve Şâhruh’un Mîrzâ Halîl Sultân’dan Mâverâünnehir ve Semerkand’ı almasına kadar vuku bulan hadiselerden de bahsetmektedir. Eserini muhtemelen 838/1435 yılında tamamlamış olan İbn Arabşâh’ın, kendisiyle birlikte anne-babasını Semerkand’a göndermesinden dolayı Timur’a karşı kin beslemiş ve bu kini eserine de yansıtmıştır. Bu yüzden bilim insanları, yazarın eserinde kullandığı tabirler ve verdiği bilgilerde yanlılık olduğu algısı uyandırdığını belirtmektedirler. İbn Arabşâh, eserini iddialı bir üslûpla kaleme almış ve sade bir anlatım yerine külfetli bir dil tercih etmiştir. Ayrıca mecazi anlatım ve teşbihler oldukça yoğun kullanılmıştır. Müellif, eserinde birtakım hadiseleri karıştırıp zaman dizini bakımından hataya düştüğü için verdiği bilgileri diğer kaynaklarla karşılaştırmak suretiyle kullanmak daha doğru bir yaklaşım olacaktır.

Türkiye ve Türkiye dışındaki kütüphanelerde yazmaları bulunan Timur döneminin en mühim kaynaklarından birisi olan kitap İngilizce, Fransızca, Latince, Farsça, Özbekçe gibi farklı dillere çevrilmiştir. Vezir Alî Paşa'nın isteğiyle Bağdatlı Nazmîzâde Murtazâ tarafından 1110/1698’de Târîh-i Timurlenk adıyla Türkçeye tercüme edilen eser, matbaanın Türkiye’ye gelişiyle 1142/1729 yılında Târîh-i Timur-ı Gûrkân adıyla basılmıştır. Fakat ağır bir dille tercüme edildiği için kısmen sadeleştirilip kısaltılarak yine aynı adla 1277/1860 yılında yeniden basılmıştır (Aka 1988: 318). Nazmîzâde'nin çevirisinin ağır bir üslubu olduğu için Ahsen Batur Beyrut nüshasını Türkçeye tekrar tercüme etmiştir (2012). Nazmîzâde çevirisi üzerine Muammer Aksoy yüksek lisans tezi hazırlamıştır (2012).

Müverrihin biyografisi için bk. "İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibn-arabsah-ahmed-bin-muhammed   

Eserden Örnekler



Kaynakça


Aka, İsmail (1988). “Acâibü’l-Makdûr”. İslâm Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: TDV Yay. 318.

Aka, İsmail (1994). Mirza Şahruh ve Zamanı (1405-1447). Ankara: TTK yay.

Aksoy, Muammer (2012). "Târîh-i Timur" Acâibü’l-Makdûr Fî-Nüvvâb-ı Timur (Târîh-i Timurlenk) Nazmi-zâde Efendi. Yüksek Lisans Tezi. Kars: Kafkas Üniversitesi.

Günaltay, M. Şemseddin (1991). İslam Tarihinin Kaynakları -Tarih ve Müverrihler-. (hzl. Y. Kanar). İstanbul: Endülüs Yay.

İbn Arabşah (1989). Acâ’ib el-Makdûr fî Nevâ’ibi Teymür. (hzl. Ahmed Fâyiz el-Humsî). Beyrut.

İbn Arabşah (2012). Acâ’ib el-Makdûr fî Nevâ’ibi Teymür. (çev. A. Batur). İstanbul: Selenge Yay.

Kafesoğlu, İbrahim (1987). “İbn Arabşah”. İslâm Ansiklopedisi. C. 5/2. İstanbul: TDV Yay. 698-701.

Macit, Ensar (2017). Timurlular Zamanında Azerbaycan. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Nazmîzâde Murtazâ (1277). Târîh-i Timur-ı Gûrkân. İstanbul: Cerîdehâne.

Yüksel, Musa Şamil (2009). Timurlularda Din-Devlet İlişkisi. Ankara: TTK Yay.

Atıf Bilgileri


KÜÇÜKYILDIZ, Nagehan. "ACÂ’İBÜ’L-MAKDÛR FÎ NEVÂ'İBİ AHBÂRİ'T-TEMÛR (İBN ARABŞÂH)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/aca-ibu-l-makdur-fi-neva-ibi-ahbari-t-temur-ibn-arabsah. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 UKÛDÜ’N-NASÎHA (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî Dr. Büşra Sıdıka Kaya
Görüntüle
2 MİR’ÂTÜ’L-EDEB (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî ismail Aksoyak
Görüntüle
3 HİTÂBÜ’L-İHÂBİ’N-NÂKIB VE CEVÂBÜ’Ş-ŞİHÂBİ’S-SÂKIB (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî Dr. Büşra Sıdıka Kaya
Görüntüle
4 TERCÜME-İ CÂMİ’U’L-HİKÂYÂT (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ TEFSÎR-İ EBU’L-LEYS (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜMÂNÜ’L-MÜTERCEM Bİ-MÜNTEHİ’L-EREB FÎ LUGÂTİ’T-TÜRK VE’L-ACEM VE’L-ARAB (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî Dr. Büşra Sıdıka Kaya
Görüntüle
7 TA’BÎRÜ’L-KÂDİRÎ TERCÜMESİ (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî Dr. Büşra Sıdıka Kaya
Görüntüle
8 FÂKİHETÜ’L-HULEFÂ VE MÜFÂKEHETÜ’Z-ZUREFÂ (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî ismail Aksoyak
Görüntüle
9 IKDÜ’L-FERÎD FÎ İLMİ’T-TEVHÎD (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî Dr. Büşra Sıdıka Kaya
Görüntüle
10 GURRETÜ’S-SİYER FÎ DÜVELİ’T-TÜRKİ VE’T-TATAR (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî Dr. Büşra Sıdıka Kaya
Görüntüle
11 CİLVETÜ’L-EMDÂHİ’L-CEMÂLİYYE FÎ HULLETEYİ’L-ARÛZİ’L-ARABİYYE (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî Dr. Büşra Sıdıka Kaya
Görüntüle
12 MUKADDİME Fİ’N-NAHV (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî Dr. Büşra Sıdıka Kaya
Görüntüle
13 HİKÂYÂT FÎ ETRÂK (İBN ARABŞÂH) İbn Arabşâh, Ahmed bin Muhammed bin Abdullâh bin İbrâhîm bin Muhammed, Şehâbeddîn, Ebu’l-Abbâs, Acemî, Rûmî Dr. Büşra Sıdıka Kaya
Görüntüle
14 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
15 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
16 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
17 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
18 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
19 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
20 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
21 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
22 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
23 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle