19. yüzyıl Divan şairlerinden Yenişehirli Avni Bey’in eseri. Âb-nâme, Sultan II. Abdülhamid’e yazılmış bir arz-ı hâl’dir. Eser, temsil ettiği edebî geleneğin son ürünlerinden biri olması ve suyla ilgili çeşitli ifade ve deyimleri ihtiva etmesi bakımından dikkat çekici bir eserdir.

Âb-nâme, Bahariye Mevlevihane’sine su getirilmesi hususunda Sultan Abdülhamid’den yardım istemek maksadıyla manzum-mensur olarak yazılmıştır. Şair; meramını dile getirmek için her fırsatta suyla ilgili ibarelerden, suyu hatırlatacak kavramlardan, Arapça, Farsça, Türkçe deyim, atasözü ve özdeyişlerden, ayet, berceste mısra/beyitlerden, faydalanmıştır. Metinde suyla ilgili 17 deyim, 4 atasözü ve 3 özdeyiş bulunmaktadır (Tavukçu 2001: 59).

Eser iki bölümden oluşmaktadır. Mensur-manzum yazılmış olan birinci bölümde yaşanan olaylar, uzun ve süslü tamlamalar ve dikkat çekici sıfatlarla tasvir edilmiş, araya eklenen manzum parçalarla eserin edebî yönü daha da güçlendirilmiştir. Şair, amacına ulaşmak ve muhatabını etkilemek maksadıyla suyla ilgili kelime oyunları yaparak ilginin farklı bir yöne kaymasının önüne geçmiştir. Bu bölümde, Bahariye Mevlevihane’sine su getirilmesi hususunda daha önce yapılan girişimler, bu girişimlerin sonuçsuz kalması, ardından Mevlevihane’nin aslî mekânından önce Yahya Efendi Sahili’ne oradan Maçka’ya ve nihayet Bahariye mevkiine nakledilmesinden bahisle buna sebep olanların dünyada rahat yüzü görmedikleri ifade edilmiştir. Devamında, aslında cennetten bir köşk gibi olan bu mekânın susuzluktan bahçesindeki çiçeklerin solduğu, dervişlerin dudaklarının çatladığı; uzak beldelerden dergâha su taşımanın “çile doldurmakla” eş olduğu ve taşıma suyla değirmenin dönmeyeceği “su” kavramı etrafında anlatılmıştır. Ardından padişahın cömertliği övülerek, Allah’ın yeryüzündeki gölgesinden ümit kesilmemesi gerektiği söylenmiştir.

İkinci bölüm aruzun “fe’ilâtün mefâ’ilün fe’ilün” kalıbıyla, 77 beyit halinde mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. İlk 30 beyitte suyun tarifi yapılmış ve hayat için ne kadar önemli olduğundan bahsedilmiştir. Akabinde tevhid (30-40. beyitler), na’t (41-45. beyitler) ve dört halife ile Hz. Hüseyin övgüsüne (46-52. beyitler) ayrılmış bölümler gelmektedir. Manzumenin son 13 beytinde, övgü ve yakarış ifadeleriyle padişahtan yardım talep edilmiştir.

Âb-nâme’nin bir bölümü Eşref mecmuasında yayımlanmış ancak derginin sonraki sayısında hacimli olduğu gerekçesiyle Âb-nâme’ye yer verilmemiştir (Eşref, I: 4; II: 5).  Eser ayrıca Su’ûd el-Mevlevî’nin 1349/1930 tarihinde istinsah ettiği Külliyât-ı Dîvân-ı Avnî’de bulunmaktadır. Âb-nâme, kendine mahsus üslubu ve içeriği dolayısıyla araştırmacıların dikkatini çekmiş; Nihat Sami Banarlı, M. Zeki Pakalın ve Harun Tolasa çalışmalarında bu metinden bahsetmiştir (Banarlı 1987: 976; Pakalın 1983: 7; Tolasa 1977: 25). 

Şairin biyografisi için bk. “Avnî, Yenişehirli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/avni-yenisehirli