UŞŞÂKNÂME (MAĞRİBÎ, IRAKÎ)
tasavvufi eser
Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar (d. ?/1209/1213? - ö. ?/1289/90?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


İbrahim bin Şehriyar Irâkî’nin Farsça manzum tasavvufi eseri. Eser mesnevi ve gazel nazım türünde, aruzun hafif bahri olan fe’ilâtun mefâ’ilun fe’ilun vezniyle kaleme alınmıştır. Dehnâme, Deh Fasl, 'Işknâme ve Kâşifu’l-Esrâr adlarıyla da anılan eser 1281-1284 yılları arasında yazılmış ve vezir Şemseddîn-i Cûveynî’ye ithaf edilmiştir. Senâî-yi Gaznevî’nin Hadîkatü’l-hakîka adlı eserinin vezniyle yazılan bu eserde 1053 beyit yer almıştır. On bölümden oluşan eserin bölümleri şöyle tasnif edilmiştir: Mukaddime (Hamdele ve Salvele, Yaratılış Hakkında, Na‘t, Hulefâ-yı Râşidîn Hakkında, Halka Nasihat Hakkında, Deh Fasl Hakkında, Divan Sahibi Hakkında, Sultanlara Nasihat Hakkında, İskender ve Aristo Hikâyesi, Hasbihal-nâme). Birinci Bölüm: Aşıkların Vasfı. İkinci Bölüm: Âşığın ve Maşûkun Durumu. Üçüncü Bölüm: Âşıkların Sıfatları. Dördüncü Bölüm: Aşkın Beyanı. Beşinci Bölüm: Aşkta İnsanın Kâmil Olması. Altıncı Bölüm: Sevgilinin Şevkinin Beyanı. Yedinci Bölüm: Aşkın Üstünlükleri. Sekizinci Bölüm: Maşûk ile Sohbet. Dokuzuncu Bölüm: Aşkın Hakikatinin Beyanı. Onuncu Bölüm: Kitabın Sonu. Eserin her bölümünde ilâhî aşk ile ilgili düşüncelerini ifade eden müellif ayet ve hadislerden, Ebu Bekr Şiblî, Necmüddîn-i Kübrâ, Ruzbîhân Baklî, İmâm Gazzâlî, Bâbâ Kûhî ve Mecdüddîn-i Bağdâdî gibi mutasavvıfların hikâyelerinden istifade etmiştir. ʿUşşâḳnâme’den etkilenen Evhadüddîn-i Merâgî, Ubeyd-i Zâkânî, İmâd-i Fakîh gibi şairler bu türden eserler yazmışlardır. Irâkî’nin bu eserinde Ahmed-i Gazzâlî’nin Sevânihu’l-Uşşâk adlı mesnevisinin tesiri görünmektedir. Eserin nüshaları; Süleymaniye Kütüphanesi (Nuruosmaniye, nr. 4195), İstanbul Nadir Eserler Kütüphanesi (FY. 538/ 593), Tahran Meclis Kütüphanesi'nde (nr. 963) bulunmaktadır.

ʿUşşâḳnâme üzerine Gökhan Çetinkaya tarafından 2014 yılında  yüksek lisans tezi hazırlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Mağribî (Irakî), İbrahim Bin Şehriyar”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/magribi-iraki-ibrahim-bin-sehriyar

Eserden Örnekler


‘Işk mî gûyedem ki ey tâleb

Çâk zen tîlsân ve hırke besûz

...

‘Işk zı evsâf-i kergâr-i yekîst

‘Âşık û ‘ışk û hus yâr-i yekîst (Çetinkaya 2016: 55)

Kaynakça


Alkan, Ercan (hzl.) (2011). Lemaʿât Aşka ve Âşıklara Dair/ Tercüme ve Şerh Ahmed Avni Konuk. İstanbul: İlk Harf Yay.

Bilgin, Orhan (1995) “Fahreddîn-i Irâkî”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 84-86.

Çetinkaya, Gökhan (çev) (2016). Fahruddîn-i Irâkî/ Âşıklar Kitabı/ Uşşaknâme. İstanbul: Büyüyenay Yay.

Nesrin Muhteşem (nşr.) (1372). Mecmûâ-i Âsâr-i Fahreddîn-i Irâkî. Tahran: İntişârât-i Zevvâr.

Zebîhullâh Safâ (1373). Târîh-i Edebiyyât der Îrân. Tahran: İntişârât-i Firdevs.

Zehrâ Hânlerî (1348). Ferheng-i Edebiyyât-ı Fârsî. Tahran.

Atıf Bilgileri


Kaska, Çetin. "UŞŞÂKNÂME (MAĞRİBÎ, IRAKÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ussakname. [Erişim Tarihi: 07 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LEMA'ÂT (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
2 DİVÂN (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
3 ISTILÂHÂT-I SUFİYYE (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
4 MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
5 MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
6 MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan
Görüntüle
7 TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) Konevî, Sadreddin Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
8 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
10 MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi Diğer Edibe Taş
Görüntüle
11 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
12 ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Tuğba Nurlu Ertürk
Görüntüle
13 KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) Şeyh Hâmid-i Velî Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle