ŞERH-İ TA’RÎFİ’S-SÜLÛK (HAYRÎ)
şerh
Hayri Efendi (d. ?/? - ö. 1280/1853)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Edirneli Hayrî Efendi’nin (ö. 1853) Beşiktaş Mevlevihane’si şeyhlerinden Hasan Nazîf Dede’nin (ö. 1860) Mevlevi dervişlerinin tasavvuf yolunda istifade etmeleri adına kaleme aldığı Ta’rîfü's-Sülûk (Kesik 2022) adlı eserine yaptığı şerh. Eserin mukaddimesinde bu şerhi bizzat Hasan Nazîf Dede’nin isteğiyle kaleme aldığını dile getiren Hayrî Efendi, Hasan Nazîf Dede’nin eserini daha açıklayıcı ve anlaşılır kılmak adına bu şerh teklifini kabul ettiğini vurgulamıştır (Edirneli Hayrî 1276: 2-3).

El yazmasına ulaşılamayan bu eserin 1276/1860’ta Tophane-i Âmire İstihkâm Alayları Matbaası’nda tabedilen nüshası elde mevcuttur. Söz konusu bu matbu nüsha 58 sayfadan oluşmaktadır. Eserin başında Hayrî Efendi’nin Hasan Nazif Dede için “Na’t” başlığıyla kaleme aldığı bir methiyesi; eserin sonunda ise yine Hayrî Efendi’nin bu şerh için kaleme aldığı manzumenin yanı sıra dönemin şairlerinden Nâ’ilî’nin bu şerh için manzum bir takrizi mevcuttur (Edirneli Hayrî 1276: 56-58). Eser şerh edilirken Hasan Nazîf Dede’nin Ta’rîfü's-Sülûk’undan alınan ifadeler parantez içinde kullanılmış, daha sonra ise bu ifadelerin açıklanmaya muhtaç olan yerleri izah edilmeye çalışılmıştır.

Hasan Nazîf Dede’nin Ta’rîfü’s-Sülûk adlı eserine dair Fatih Bilgin’in Yüksek Lisans çalışması (2007), Gülbeyaz Karakuş’un kitap çalışması (2013) bulunmasına karşın Hayrî Efendi’nin bu şerhine dair henüz bilimsel bir neşir yapılmamıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Hakkı, Süleymân Hakkı Efendi, Eskişehirli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hayri-efendi


Eserden Örnekler


Nesr: Fakîrden bazı mürîdanımız tasavvufa müteallık bir risâle taleb (6) itdiklerinde her ne kadar tasavvufun tarifi terkü’d-deâvî ve kitmânü’l-meânî ise de El-ulemâu veresetü’l-enbiyâ hadîs-i şerîfi medlûlunca enbiyâ-i izâmu’s-selâmın usûl olup ulemâi bi’llâh ve ârifân-ı âgâhın fürû‘ oldukları mütâlaasıyla berâber Ve emmâ’s-sâili felâ tenher ve emmâ bi ni’meti Rabbike fehaddis âyet-i kerîmesi ve şifâ-i şerîfin ibtidâsında vâki’ min Men suile an ilmin feketemehu elcemehu’llâhu bilicâmin min nârin yevme’l-kıyâmeh hadîs-i şerîfi tefekkür ve Hazret-i Ali kerrema’llâhu vechehu efendimiziñ Lâ hayre fi’s-samti ani’l-‘ilmi kemâ lâ hayre fi’l-kelâmi ani’l-cehl eser-i âlîleri tedebbür olundukda dirîğ olunamayup

beyit:

Veccehtu ilâ bâbuke yâ Hazret-i Mevlânâ

Li-erâdu’l-ehzâbuke yâ Hazret-i Mevlânâ

medlûlı üzere Pîrimiz Hazreti Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî efendimizin rûhâniyet-i kudsiyelerinden istimdâd ve ruhsat-ı niyâz eyleyerek işbu risâlenin tertîbine şürû’ ve mübâşeret ve Ta’rifü’s-Sülûk tesmiye kılındı. Cenâb-ı Feyyâz-ı Mutlak itmâmını ihsân buyursun. Amîn. Nezd-i erbâb-ı basâyirde bedîhî ve bâhir ve hazret-i server-i enbiyâ etemmü’t-tahiyye efendimiziñ esdaka kavlu Lebid Elâ küllu şey’in mâ halellâha bâtilu buyurmuş oldukları delâlet-i vâzıhasıyla zâhir oldığı üzere mümkinu’l-vücûduñ kıyâmı vâcibu’l-vücûd ile olup vâcibu’l-vücûdsuz tasavvur olınan vücûdun ma’dûm şu cihetle Leyse fi’d-dâri ğayruhu deyyârun müfâdınca enzâr-ı ulu’l-ebsârda vücûd-ı mâ-sivâ me’ana hâlikun olarak görinen bir sûret-i mevhûm… (Edirneli Hayri 1276: 6-7).

Kaynakça


Bilgin, Fatih (2007). Nazif Hasan Dede ve Ta’rîfü’s-Sülûk Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Edirneli Hayri Efendi (1276). Şerh-i Ta’rîfi’s-sülûk. İstanbul: Tophane-i Âmire İstihkâm Alayları Matbaası.

Karakuş, Gülbeyaz (hzl.) (2013). Mevlevî Nazif Dede Dîvânçe ve Risâlesi. İstanbul: Revak Kitabevi Yayınları.

Kesik, Beyhan (2022). "Ta’rîfü’s-Sülûk (Hasan Nazîf Dede)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ta-rifu-s-suluk-hasan-nazif-dede [Erişim Tarihi: 14 Haziran 2022].

Atıf Bilgileri


ÇALKA, Mehmet Sait. "ŞERH-İ TA’RÎFİ’S-SÜLÛK (HAYRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/serh-i-ta-rifi-s-suluk-hayri. [Erişim Tarihi: 19 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I ŞEVKET ŞERHİ (HAYRÎ) Hayrî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
2 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
3 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
4 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
5 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
6 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
7 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
8 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
9 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
10 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
11 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle