ŞEHEN-ŞEH-NÂME-İ MURÂDÎ (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM)
tarih
Mülhimî, İbrâhîm (d. ?/? - ö. 1065/1650)

ISBN: 978-9944-237-87-1


17. yüzyıl Divan şairlerinden Mülhimî’nin IV. Murad’ın (salt. 1623-1640) emriyle yazdığı manzum tarih. Eser, Osmanlı Müellifleri’nde Şeh-nâme-i Murâdî adıyla zikredilmektedir (Saraç 2016: 1124).  Eser, IV. Murad’ın doğumundan, 1048’de (1638) Bağdat seferinden dönüşüne kadar cereyan eden önemli siyasî ve askerî olayları anlatan bir mesnevidir (Saraç 2016: 947). Şehen-şeh-nâme-i Murâdî’de Abaza Mehmet Paşa Cengi ve Abaza’nın yakalanması, Bağdat kuşatması, Zeydîlerin Yemen’de isyan çıkarması, Revan, Tebriz ve Kerkük Kalesi’nin fethi gibi pek çok hadise aktarılmıştır (Alper 2012: 114-127). IV. Murad’ın kısa bir süre sonra ölümü üzerine eserin ikinci cildi yazılamamıştır (Saraç 2016: 947).

Şehen-şeh-nâme-i Murâdî, 16. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan Osmanlı şehnâme tarzının geç bir örneği sayılabilir (Woodhead 2000: 324; Alper 2012: 10-13). Eser, şehnâmecilik geleneğine uygun şekilde mütekârib bahrinde "fe‘ûlün fe‘ûlün fe‘ûlün fe‘ûl" vezniyle yazılmıştır (Alper 2012: 16). Baş kısmı ile iç başlıkları Farsça, asıl metni Türkçe olan bu eser, 4585 beyit ve 15 bölümden oluşmaktadır. Mesnevî metninin aralarında farklı nazım şekli kullanmayan şair, monotonluğu gidermek maksadıyla anlatı içerisine farklı anlatım biçimleri kullanmış, mesnevi içerisinde farklı bir mesnevi metni daha eklemiştir (Alper 2012: 13, 103). Olayların anlatıldığı bölümlerde eserin dili açık ve anlaşılır iken münacat bölümlerinde ve bazı mühim hadiselerin aktarımında süslü bir dil kullanılmıştır (Alper 2012: 27).

Mesnevîde devrin kötü gidişatının şairin hissiyatına yansımaları görülmektedir. Ancak eserde ağırlıklı olarak düşünceye dayalı olay anlatımı esastır. Mülhimî’de Ârifî Çelebi (ö. 1561-1562?) ve Urmiyeli Lokman (ö. 1601’den sonra) gibi daha önceki bazı şehnâmecilerde görülen lirizm yoktur. Bu yönüyle Şehen-şeh-nâme-i Muradî, tarih yazıcılığından vakanüvisliğe bir nevi geçiş eseri olarak önem arz etmektedir (Alper 2012: 156-158).

Şehen-şeh-nâme-i Murâdî üzerine bir doktora tezi yapılmıştır (Alper 2012).

Şairin biyografisi için bk. "Mülhimî İbrahim".Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mulhimi

Eserden Örnekler


Der-âgâz-ı Dâsıtân

Nev-âyîn nevâ-senc-i destân-ı nev

Gülistân-neverd ü gülistân-ı nev


Kalem-gîr-i dîvân-ı nazm-âverî

‘Alem-dâr-ı şâh-ı sühan-güsterî


Kemer-bend-i sultân nişân-ı sühan

Sadâret-kün-ı hânedân-ı sühen


Saf-ârâ-yı meydân u sitân olur

Sühen-rân-ı eyvân-ı destân olur


Zemîn ü zamân-ı nevâ-sâz ider

Şehen-şâh-nâme ser-âgâz ider


Murâd İbn-i Ahmed Şehen-şâh-ı dîn

Güzîde-selâtîn-i rûy-ı zemîn


Ser-efrâz-ı hünkâr-ı ‘Osmâniyân

Ser-âmed hüner-kâr-ı ‘Osmâniyân


Bin on sekizinde sarây-ı cihân

Kudûmiyle buldı şeref bî-gümân


Bana didi bir merd-i sâhib-hüner

Tevârîh-i eyyâmdan bâ-haber


Vilâdetleri sâl-ı gâzîdedür

Anunçün gazâ bulmaga zîdedür


Budur elf-i sânîde sâhib-kırân

Olur yedi iklîme hükmi revân


Cihân-gîr ibn-i cihân-dârdur

Gürûh-ı selâtîne ser-dârdur” (Alper 2012: 208-209)

Kaynakça


Alper, Kadir (2012). Erzurumlu Mülhimî ve Şehen-şeh-nâme-i Murâdî Mesnevisi. Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.

Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. (çev. Coşkun Üçok). Ankara: KB Yay.

İpşirli, Mehmet (2007). Mustafa Naîmâ, Naîmâ Tarihi. C.3. Ankara: TTK Yay. 1277. 

Saraç, M. A. Yekta (2016) Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. III. Ankara: TÜBA Yay.

Woodhead, Christine (2000). “İbrâhim Mülhemî”. İslam Ansiklopedisi. C. 21. İstanbul: TDV Yay. 323-324.

Atıf Bilgileri


Alptekin Sarıoğlu, Leyla. "ŞEHEN-ŞEH-NÂME-İ MURÂDÎ (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sehen-seh-name-i-muradi-mulhimi-ibrahim. [Erişim Tarihi: 19 Mayıs 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TÂRÎH-İ RÛM U EFRENC (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) Mülhimî, İbrâhîm Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
2 MURÂD-NÂME (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) Mülhimî, İbrâhîm Doç. Dr. İbrahim Sona
Görüntüle
3 ARAPÇA RİSALELER VE TA‘LİKÂT (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) Mülhimî, İbrahim Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
4 DÎVÂN (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) Mülhimî, İbrâhîm Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
5 FETİH-NÂME-İ KARABOĞDÂN (MÜLHİMÎ) Mülhimî, İbrâhîm Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
6 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
7 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
8 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
9 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
10 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
11 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
12 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
13 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
14 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle