- Yazar Biyografisi (TEİS)
Rüşdî, Yemez-zâde Süleymân - Madde Yazarı: Doç. Dr. Necdet Şengün
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Akaidname
- Yayın Tarihi:20/10/2021
OTUZ İKİ VE ELLİ DÖRT FARZ MANZÛMELERİ (RÜŞDÎ)
manzum fıkhi eserlerRüşdî, Yemez-zâde Süleymân (d. 1184/1770 - ö. 1250/1834)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Yemez-zâde Süleyman Rüşdî’nin manzum fıkhîi eseri. Süleyman Rüşdî, kendisi böyle bir gayeden bahsetmese de, gelenekte önemli bir yeri olan otuz iki ve elli dört farzı nazma çekerek öğrenilmesini ve ezberlenmesini daha da kolaylaştırmak amacını gütmüş olmalıdır. Bu sebeple bu iki manzumeyi birbirine bağlı olarak kaleme almıştır. Süleyman Rüşdî, otuz iki farz manzumesine, Güfte-i Manzûme-i Şeyh Süleymân Rüşdî Berây-ı Ferâiz-i İsnâ ve Selâsîn ve bihî Nestaîn başlığını; elli dört farz manzumesine ise Nev’-i Dîger Berây-ı Manzûme-i Mesnevî der-Beyân-ı Ferâiz-i Erba’a ve Hamsîn başlığını atmıştır.
Otuz iki farz manzumesi, 23 beyitlik bir gazel olup aruzun "feilâtün feilâtün feilâtün feilün" kalıbıyla yazılmıştır. Eserde otuz iki farz şu şekilde dile getirilmiştir. İslâm’ın beş şartı, guslün üç farzı, abdestin dört farzı, namazın on iki farzı, imânın altı şartı, teyemmümün iki farzı.
Elli dört farz manzumesi, 49 beyit olup aruzun "fâilâtün fâilâtün fâilün" kalıbı ile kaleme alınmıştır. Süleyman Rüşdî, her ne kadar başlıkta mesnevî ibaresi geçse de, bu ikinci manzumede de gazel nazım şeklini kullanmıştır. Eser, elli dört farz manzumelerini işleyen diğer eserler ile paralellik gösterir. Her biri Kur’ân-ı Kerîm’de veya hadîslerde emredilen/tavsiye buyurulan bir ibadete ya da dinî-ahlâki bir erdeme vurgu yapan bu farzlar sıralanmıştır.
Birbirine bağlı bulunan bu iki eser, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, Yazma Nu. 0942 numarada kayıtlı, tamamı Süleyman Rüşdî’ye ait on üç eseri muhtevî mecmûanın dokuzuncu sırasında yer almaktadır. Otuz iki farz manzumesi, içinde bulunduğu mecmuanın 76a -77a; elli dört farz manzumesi ise, 77a -78a yaprakları arasındadır. Bu iki eser daha önce bir makale marifetiyle ilim alemine tanıtılmış, bahsi geçen mecmua da yayımlanmıştır. (Şengün 2018: 7-28, 2020: 47).
Şairin biyografisi için bk. “Rüşdî, Yemez-zâde Süleymân”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-yemezzade-suleyman
Eserden Örnekler
Örnek Metinler
Güfte-i Manzûme-i Şeyh Süleymân Rüşdî Berây-ı Ferâiz-i İsnâ ve Selâsîn ve bihî Nestaîn
Otuz iki farzı bil ey gül-i ra’nâcığım
Emr-i Hudâ'yı gözet olma şakî sen beğim
Şart-ı İslâm pencîst evvelki tevhîd-i Hak
Sânîsi oldı salât ya’ni edâsı mühim
Dahi üçünci savm dördi zekât virmedir
Beşinci hacdır eger kâdir olursan şehim
Farz-ı gusül üç olur evveli gargaradır
Sânîsi dü enfini oldı istinşâk didim
Dahi üçünci anın cismini pâk eylemek
Tâhir olup olursın mazhar-ı kalb-i selîm
Farz-ı vuzû çâr olur evveli yu ellerin
Dahi yüzün pekçe gasl idegör sevdiğim
Sânîsi kollarını dirsegin ile bile
Pâk eyle ister isen olasın nûr-ı kadîm
Sâlisi kim başının dört bölügünden birin
Mesh idüben olasın mazhar-ı feyz-i nesîm
Râbi’i ayakların topugun ile bile
Gasl idesin olmağı Hak ile nezd ü nedîm
Farz-ı salât on iki altısı taşra durur
Altısı iç yüzüdür anla nedir ey fehîm (Şengün 2020: 236-237).
Nev’-i Dîger Berây-ı Manzûme-i Mesnevî Der-Beyân-ı Ferâiz-i Erba’a ve Hamsîn
Müslümân olan kişi evvelâ
Elli dört farz ne ise âmil ola
Evveli Hakk’ı bilüp zikr eylemek
Düvvim esvâbı helâl itmek ana
Süvvim abdest almadır fehm eylesen
Çârom ol beş vakti itmeklik edâ
Pencom olmakdır cenâbetten temiz
Hem şeşim rızkın Hudâ’dan bile tâ
Heftom ekl ü şurbını kılmak helâl
Kâni’ olmak heştemî ey bü’l-vefâ (Şengün 2020: 238).
Kaynakça
Süleyman Rüşdî, Mecmûa, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, Yazma Nu. 0942.
Şengün, Necdet (2018). “Aydın Karacasulu Süleyman Rüşdî’nin Otuz İki ve Elli Dört Farz Manzûmeleri”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (48): 7-28.
Şengün, Necdet (2020). Aydın Karacasulu Bir Uşşâkî Yemez-zâde Süleyman Rüşdî ve Bilinmeyen Eserleri. İstanbul: Okur Akademi Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | DÎVÂN (RÜŞDÎ) | Rüşdî, Yemezzâde Süleymân | Doç. Dr. Nilüfer Tanç |
Görüntüle | ||
| 2 | SİLSİLE-NÂME-İ TARÎK-İ UŞŞÂKÎ (RÜŞDÎ) | Rüşdî, Yemez-zâde Süleymân | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
| 3 | PEND-İ ATTÂR TERCÜMESİ (RÜŞDÎ) | Rüşdî, Yemezzâde Süleymân | Gönül Delice |
Görüntüle | ||
| 4 | SİRÂC-I GAYB (ÂBİD) | Âbid, Zeynelâbidîn | Dr. Öğr. Üyesi Musa Tozlu |
Görüntüle | ||
| 5 | TERCÜME VE ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ÂBİDİN PAŞA) | Âbidin Paşa | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği Doç. Dr. Hamza KOÇ |
Görüntüle | ||
| 6 | DÎVÂN (ÂCİZ) | Âciz, Mehemmed Helife | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 7 | FARSÇA DÎVÂN (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) | Avnî, Yenişehirli | Prof. Dr. mehmet atalay |
Görüntüle | ||
| 8 | DÎVÂN (CEVDET) | Cevdet, Recâîzâde Ahmed | Prof. Dr. Mehmet Sarı |
Görüntüle | ||
| 9 | DÎVÂN (FERÎDE HANIM) | Ferîde Hanım, Bahâr-zâde | Prof. Dr. Eyüp Akman |
Görüntüle | ||
| 10 | DÜRRETÜ’L-BEYZÂ FÎ-ŞEREFİ MEVLİDİ’L-MUSTAFÂ (GAZZÎZÂDE ABDÜLLATÎF) | Gazzîzâde Şeyh Abdüllatîf Efendi | Dr. Bilal Güzel |
Görüntüle | ||
| 11 | KIRIM ZAFERNÂMESİ / HAYRÂBÂD (HAYRÎ) | Hayrî, Mehmed Hayrî Efendi, Türk Hayrî | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 12 | DÎVÂN (HULÛSÎ) | Hulûsî, Ömer | Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Şamil BAŞ |
Görüntüle | ||
| 13 | DÎVÂN (HULÛSÎ/MENFÎ/YESÂRÎ) | Hulûsî/Menfî/Yesârî, Hüseyin Hulûsî Efendi | Doç. Dr. Özgür KIYÇAK |
Görüntüle |