TEVESSÜL (MEKKÎ)
Kasiîde-i Bürde'nin tahmisi ve şerhi
Mekkî, Mehmed Efendi (d. 1126/1714 - ö. 1212/1797)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şeyhülislam Mehmed Mekkî Efendi’nin (d. 1126/1714 - ö. 1212/1797) Dîvân’ından sonraki en önemli eseri. Tevessül, Bûsîrî (öl. 696/1297)’nin İslam kültür ve edebiyatında oldukça şöhret bulmuş olan Kasîde-i Bürde'sinin en önemli Türkçe şerhlerindendir. Mekkî, Süleyman Nahîfî'nin (öl. 1151/1738) tahmîsini örnek alarak Kasîde-i Bürde’yi tahmis etmiş fakat daha sonra kaside anlaşılmadan tahmisteki ince manaların da açığa çıkmayacağı düşüncesiyle kasideyi şerh etmeye karar vermiştir. Kaynaklarda bu şerhin Türkçe şerhlerin en ayrıntılı ve mükemmeli olduğu kaydedilmektedir. Mekkî, mukaddimeden sonra Kasîde-i Bürde’nin beyitlerini sırasıyla şerh etmiştir. Her beytin şerhinden sonra kendi tahmisine yer vermiştir. Tahmis, aruzun "mefâ'ilün fe'ilâtün mefâilün fe'ilün" kalıbıyla yazılmıştır. Mekkî, beyitleri şerh ederken her bir beytin Arap vezni üzerine takti’ini yapmış, beyitlerin irapları konusundaki ihtimallere dikkat çekmiş, nahiv ve belâgatle ilgili birtakım kuralları nakletmiştir. Klasik şerh yöntemi ile yazılan, dönemin dil ve üslubunu yansıtan eserde konu gereği Arapça ibarelere sıkça yer verilmiştir.

Kütüphanelerde pek çok nüshası bulunan eser farklı tarihlerde (1251, 1300, 1314) basılmıştır. Keskinsoy (2011), Mekkî ve Nahîfî’nin tahmisleri ile ilgili yüksek lisans tez çalışmasında konu gereği Mekkî’nin sadece 150 bendden oluşan tahmisine yer vermiştir.

Şârihin biyografisi için bk. "Mekkî, Mehmed Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mekki-mehmed-efendi

Eserden Örnekler


Bundan sonra gülşen-tırâz-ı hadâyık-ı şerh ü beyân olan bu âciz-i kem-mikdâr-ı perîşân-makâl Mekkî-i nâ-tüvân, kasîde-i meşrûhayı za‘îfâne vü müstemendâne eyledigi tahmîsdir ki sımât-ı pür-nu’âmâ-yı âmmu’ş-şumûl-ı fuyûzât-ı İlâhiyyeye hams-ı mübârek ile ibtidâ vü inşâd etmişdir ki teberrüken her beytin şerhi tamâmında zikr ü tastîri ihtiyâr olundu. Tahmîs:


Çıkarmayıp der-i dilden mesâlik-i haremi

Hemîşe yâd edip ahbâb-ı yâr-ı muhteremi

Aceb bu girye-i hasret bu eşk-i dem-be-demî

Emin tezekküri cîrânin bi-zî selemi

Mezecte dem‘an cerâ min mukletin bi-demi (Mehmed Mekkî 1251/1835: 10).

Kaynakça


Mehmed Mekkî Efendi (yz). Tevessül, Şerh-i Kasîde-i Bürde. İBB. Atatürk Kitaplığı, HCE_Osm_00583)--.

Keskinsoy, Haşim (2001). Mekkî ve Nahîfî’nin Kasîde-i Bürde Tahmîsleri (Tenkitli Metin-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi.


Atıf Bilgileri


Selçuk, Bahir. "TEVESSÜL (MEKKÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tevessul-mekki. [Erişim Tarihi: 19 Temmuz 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (MEKKÎ) Mekkî, Mehmed Efendi Bahir Selçuk
Görüntüle
2 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
3 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
4 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
5 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
8 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
9 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
10 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
11 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle