RÛHÜ’L-ERVÂH (AHMED-İ BÎCȂN)
vahdet-i vücût konulu metin
Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed-i Bîcân, Şeyh Ahmed-i Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib (d. ? - ö. 870/1466’ten sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ahmed-i Bîcân'ın, tasavvufi mensur eseri. Kaynaklarda bu metnin adı Ravhu’l-Ervâh, Ravzatü’l-Ervâh (Çelebioğlu 1989: 51) veya Revvihu’l-Ervâh (Gövsa 1946:19) gibi farklı şekillerde de geçmektedir. Rûhu’l-Ervâh'ın anlamı Allah’a atfen; canın özü, canlılığın cevheri, ruhların ruhu şeklindedir (Ebem 2014: 51). Âmil Çelebioğlu (1989: 51); eserin Envârü’l-Âşıkîn veya Müntehâ’nın peygamberler bölümünün ayrıca istinsah edilmiş şekli olabileceğini, nitekim Envârü’l-Âşıkîn’den alınan “Bal Tefsiri”, Müntehâ’dan alınan “Istılâhât-ı Sûfiyye” ve “Menâzilü’s-Sâ'irîn” gibi bölümlerin müstakil bir eser olarak yazma veya matbu nüshalarının bulunduğunu belirtmektedir.  Siyabend Ebem ise Rûhu’l-Ervâh diye müstakil bir eser olmadığını, Müntehâ’yı okuyan birinin ondan notlar almak suretiyle Rûhu’l-Ervâh metnini oluşturduğunu söylemektedir. Müntehâ, Ahmed-i Bîcân’ın Muhyiddîn İbnü’l-Arabî’nin Füsûsü’l-Hikem'inin Müeyyed Cendî şerhine Yazıcıoğlu Mehmed’in aynı adla Arapça olarak yazdığı şerhin Türkçeye tercümesidir. Müntehâ’nın konusu bugün vahdet-i vücut olarak adlandırılan vücûd-ı Hak’tır. Ahmed-i Bîcân bunu eserinde şöyle ifade etmektedir: “İşbu kitâbun mevzû’ı, vücûd-ı Hakkdur. Pes bu ilmün mevzûʿı, cemîʿ-i ilmün mevzû’âtından aʿlâ vü iclâdur.” (Ebem 2014: 53, 51).

Rûhu’l-Ervâh’la ilgili ilk nüsha tespiti, Aynur Koçak tarafından yapılmıştır. Bu nüsha, Avusturya Milli Kütüphanesi, Türkçe yazmalar koleksiyonunda 843 numarada kayıtlıdır. eserin olduğu bölüm, “Hâzâ Kitâbu Rûhu’l-Ervâh min Te’lîfi’l-Ahmed-i Bîcân” başlığını taşımaktadır. Yazmayı inceleyen Koçak, bunun vahdet-i vücut, insan ve Hz. Muhammed'in merkeze alındığı tasavvufi bir eser olduğunu belirtmiştir (Koçak 2003'ten aktaran Ebem 2014: 50). Eserin ikinci nüshası Mısır Milli Kütüphanesi, Mecâmi Türkî Talat koleksiyonu 64 numarada, üçüncü nüshası Siyabend Ebem (2014: 50)'in şahsî kitaplığında, Carlos Grenier (2017:16)  tarafından tespit edilen dördüncü nüshası ise Atatürk Kitaplığı, Nadir Eserler, OE Yazmalar 1744 numarada bulunmaktadır.

Siyabend Ebem, ilk üç nüshayı karşılaştırarak metnin tenkitli neşrini yapmıştır (2014).

Şairin biyografisi için bk. “Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed-i Bîcân, Şeyh Ahmed-i Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-bicn-ahmedi-bican-yazicioglu 

Eserden Örnekler


Hâzâ Kitâbu Rûhu’l-Ervâh Min Teʾlîfâti Ahmed Bîcân 

... Pes ilm ile bilmek mertebe ile bilmekdür, âlimler gibi. Ve ma’rifetle bilmek mertebesüz bilmekdür, ârifler gibi. Bundan ötürüdür kim mü’minler çok oldu imdi. Pes cümle eşyâ eser-i vücûd imiş, mevcûd-ı hakîkî değil imiş. Pes mevcûd-ı hakîkî Hakk teʿâlâdur ki dâ’îmü’l-bekâdur. Emr-i ilâhî Hakk tarafından tecellî ile olur ve kul ṭarafından ilmle ve maʿrifetle olur. Kaçan cem'e ve tafsîle nazar eyleseler kesîrdür. Kaçan vücûda nazar eyleseler vâhiddür. Dahı Hakk teʿâlâ kendü ile kulları arasından hicâbı götürdi. Kul dahı iʿtikâdı sûretinden Hakkı müşâhede eyler ve ol müşâhede itdügi iʿtikâdın aynıdur. (Ebem 2014: 55, 61)

Kaynakça


Çelebioğlu, Âmil (1989). "Ahmed Bîcân". İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: TDV Yay. 49-51.

Ebem, Siyabend (2014). "Ahmed Bîcan’a Atfedilen Bir Eser: Rûhü’l-Ervâh". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIV (1): 49-74.

Gövsa, İbrahim Alâettin (1946). “Ahmed Bican, Yazıcıoğlu”. Türk Meşhurları Ansiklopedisi. İstanbul: Yedigün Neşriyat. 19.

Grenier, Carlos (2017). The Yazıcıoğlus and the Spiritual Vernacular of the Early Ottoman Frontier. Doktora Tezi. Şikago: Şikago Üniversitesi.

Koçak, Aynur (2003). Ahmed Bîcan’ın Eserleri Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Üçdal Neşriyat. 

Uğur, Abdullah (2019). Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân Efendi ve Envârü’l-Âşıkîn Adlı Eseri (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. 

Atıf Bilgileri


KOÇ, Munise. "RÛHÜ’L-ERVÂH (AHMED-İ BÎCȂN)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ruhu-l-ervah-ahmed-i-bic%C8%83n. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ENVÂRÜ’L-ÂŞIKÎN (AHMED-İ BÎCȂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed-i Bîcân, Şeyh Ahmed-i Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Öğr. Üyesi abdullah uğur
Görüntüle
2 DÜRR-İ MEKNÛN (AHMED-İ BÎCȂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Prof. Dr. Ahmet DEMİRTAŞ
Görüntüle
3 ACÂYİBÜ’L-MAHLÛKÂT (AHMED-İ BÎCȂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
4 BOSTÂNÜ’L-HAKÂYIK (AHMED-İ BÎCȂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Öğr. Üyesi abdullah uğur
Görüntüle
5 CEVÂHİR-NÂME (AHMED-İ BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz
Görüntüle
6 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
7 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
8 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
9 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
10 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
11 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
12 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
13 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
14 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
16 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle