Ahmed-i Bîcân'ın 11 Zilhicce 870/25 Temmuz 1466 tarihinde Gelibolu’da tamamladığı eseri. Ahmed-i Bîcân’ın, babası Yazıcı Sâlih’in Şemsiyye adlı mesnevisini yeniden kaleme almasıyla meydana gelen bu metin bir diliçi çeviri örneğidir. Risalenin biri Millet Kütüphanesi (Ali Emiri, Şeriyye 561)'nde diğeri Topkapı Saray Kütüphanesi (Revan, 1751)'in olmak üzere iki nüshası bulunmaktadır. Bilal Yamak (2020: 74-75)’ın tespitlerine göre her iki nüshada da risalenin adı “ha harfi” ile değil “güzel he” harfi ile yazılmıştır. Araştırmacı, buradan hareketle Ahmed-i Bîcân’ın metni nesre çekerken melhameyi “ilhâm olunan bilgi” olarak tanımladığını ve onu "Mülheme" kelimesiyle isimlendirerek tasavvufî bir boyuta taşıdığını söylemektedir.

Büyük kısmı mensur olan kitap manzum parçalar da içerir. Ahmed-i Bîcân, eserin kısa mukaddimesinde gaziler şehri olan Gelibolu’da bulunduğunu ve kitabı da bir yadigâr olması için kaleme aldığını belirtmektedir. Bu sözlerin Danyâl Peygamber'den, Eflâtun’dan ve Lokmân’dan aktarıldığını, onlara da bu bilginin vahiy yahut ilham edildiğini söyledikten sonra İbn Sînâ’nın da bu ilme ve sözlere değer verdiğini ekler. Bostânü’l-Hakâyık, Eski Anadolu Türkçesinin özellikleri göstermektedir. Eser, içinde barındırdığı Türkçe kelimeler bakımından önemlidir. Bostânü’l-Hakâyık, melhame ilmine dair Türk diliyle kaleme alınan ikinci kitaptır. Bu yönüyle eserin Türkçenin bir bilim dili olarak gelişmesinde de katkısı vardır.

On iki bâba ayrılan kitabın her bâbında ilgili ayın “nişânları” hakkında bilgiler verilmektedir. Bâblar sırasıyla; Teşrîn-i Evvel, Teşrîn-i Âhir, Kânûn-ı Evvel, Kânûn-ı Âhir, Şubat (Son kış), Evvel Bahâr (Mart), Evsât Bahar (Nisân), Âhir Bahâr (Mayıs), Evvel Yaz (Haziran), Evsât Yaz (Temmuz), Çok Yaz (Ağustos) ve Eylûl şeklindedir. Her bâbın altında yirmi beş nişân bulunmaktadır. İçinde ayın ilk gününün denk geldiği güne göre havanın soğuk ya da sıcak olacağının bilinmesine, ay tutulması yahut güneş tutulması olursa bunun ne gibi sonuçlar doğuracağına dair bilgiler yer alır. Aynı zamanda ayın uğurlu ve uğursuz günleri de bildirilir. Vuku bulan hava ve gök olaylarının neye işaret ettiğinin açıklanması yanında belirli aylarda kaçınılması gereken fiiller ve davranışlardan da bahsedilir.

Eser üzerine Bülent Yorulmaz tarafından bir mezuniyet tezi hazırlanmıştır (1970).

Yazarın biyografisi için bk. “Ahmed-i Bîcân”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-bicn-ahmedi-bican-yazicioglu