Râmiz, Aziz-zâde Hüseyin Râmiz Efendi’nin (d. 1148/1735-36 - ö. 1202/1787-88) Sultan III. Mustafa devri (1757-1774) olaylarını kapsayan tarih türündeki eseri. Râmiz'in tarih alanında yazmış olduğu telif eserlerinden biri olan Zübdetü’l-Vâkı‘ât, 1182/17681169 tarihinde yazılmaya başlanmış ve 1188/1774-1775 tarihinde tamamlanmıştır. Zübdetü’l-Vâkı‘ât, kronolojik olarak sıralanan tarih olayları hakkında bilgi vermektedir. Râmiz, tarih alanındaki bu eserini niçin kaleme aldığını eserinin ön sözünde belirtmiştir. Râmiz, ordu alaylarını ziyareti sırasında yakın arkadaşlarının ona tarih alanında yazılmış eserlerin müelliflerinin hayırla anıldığını söylemeleri ve kendisinden de böyle bir kitap yazmasını istemeleri üzerine eserini kaleme almıştır (Erdem 1994: XXI). Eser, müellifin eğitim hayatı ve soy ağacı hakkında bazı bilgiler veren ve yazarın eserleri ile ilgili bilgiler ihtiva eden bir giriş bölümü ile başlamaktadır. Konunun işlendiği, tarihi bilgilerin verildiği asıl bölüm ise kendi içinde 1182/1768-1169 Senesi Olayları, 1183/1769 Senesi Olayları, 1184/1770-1771 Senesi Olayları, 1185/1771 Senesi Olayları, 1186/1772-1773 Senesi Olayları, 1187/1773 Senesi Olayları şeklinde altı bölüme ayırılmıştır. Râmiz eserindeki tarihi olayları kronolojik olarak sıralamış ve konularının içeriğine göre alt başlıklar kullanmıştır. Zübdetü’l-Vâkı‘ât, III. Mustafa dönemi olaylarından başlayarak 1768-1774 Osmanlı Rus savaşını, Çeşme deniz bozgununu ve Osmanlı ile Rusya arasındaki diplomatik ilişkileri konu edinmektedir. Râmiz’in bu eserine “Olayların Özü” anlamına gelen Zübdetü’l-Vâkı‘ât adını vermesinin sebebi, eserinde yer verdiği olayları çok fazla detaylandırmaması, tarihi olayları özetleyerek anlatmasıdır. Râmiz, eserini vekâyinâme tarzında kaleme almış, yıl yıl tarihi olayları kayıt altına almıştır (Fakazlı 2016: 7-9).

Zübdetü’l-Vâkı‘ât, mensur bir eser olmakla birlikte içerisinde Râmiz’e ait bazı beyitlere de rastlanmaktadır. Yazarın Âdâb-ı Zurafâ adlı eserine benzer şekilde bu nüshada da boş bırakılan sayfalar ve tamamlanmayı bekleyen cümleler olması eserin yazıldığı dönemde yazarı tarafından son şeklinin verilmemiş olabileceğini akla getirmektedir. Asıl olarak müderris ve kadılık görevleri yapan Râmiz, kaleme almış olduğu şair tezkiresinde olduğu gibi Zübdetü’l-Vâkı‘ât adlı tarih alanındaki bu eserinde de süslü nesri tercih etmiştir. Eserin ön sözünden itibaren Farsça tamlamaların uzunluğuna ve Arapça ve Farsça kelimelerin yoğunluğuna bakıldığında Râmiz’in eserinde tarih bilgisini göstermesi yanında dili kullanmadaki hünerlerini de sergilediği düşünülmektedir.

Eserin bilinen tek yazma nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY. 2395’te kayıtlı olup 33 varaktır (Erdem 1994: XXII; 2007a: 286). Eser üzerinde bir lisans bitirme tezi (Gedik 1977) ve bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Fakazlı 2016).

Müellifin biyografisi için bk. “Râmiz, Aziz-zâde Hüseyin Râmiz Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http:// http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ramiz-azizzade-huseyin-ramiz-efendi