ZOR NİKÂHI (AHMET VEFİK PAŞA)
tiyatro
Ahmet Vefik Paşa (d. ?/? - ö. 1891/1309)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Zor Nikâhı, Molière’in 1664’te yazdığı komedisinin Ahmet Vefik Paşa tarafından yapılan uyarlaması. Eser, 1869 tarihli uyarlama, nesir olarak yazılmıştır ve 49 sayfadan oluşur.  Elli üç yaşında olan İvaz Ağa’nın, çevrenin zenginlerinden Büyük Ağa’nın genç ve güzel kızı Ziba Hanım’la evlenmeye çalışması üzerine kuruludur. Eserde İvaz Ağa, Ziba Hanım’la evlenme kararını danışmak için komşusu Müstecip Çelebi, Üstad-ı Sani gibi karakterlere başvurur. Bunlardan bir sonuç alamayınca çingene kadına fal baktırır. Burada da kafası karışan İvaz Ağa tam büyücülere gitmeye karar verdiği sırada Ziba Hanım ile Hüsrev Bey’in konuşmalarına tanık olur. Bu konuşmada Ziba Hanım’ın Hüsrev Bey’e, İvaz Ağa ile sadece parası için evlenmeye razı olduğunu duyar. Bunun üzerine evlenmekten vazgeçen İvaz Ağa, kararını bildirmek için Büyük Ağa’ya gitse de kararı kabul görmez ve Ziba Hanım ile evlenmek zorunda kalır.

Ahmet Vefik Paşa’nın ilk Moliere uyarlaması olan bu eser; fars türüne yakın olup, ortaoyununun tekniğine, araçlarına ve konularına yakınlığı nedeniyle de Tanzimat dönemi tiyatro seyircisine yabancı gelmeyeceği düşünülerek tercih edilmiştir. Metne yapılan müdahalelerin çokluğu nedeniyle esnek bir çeviri, daha ziyade bir uyarlama sayılabilecek eserde dil ve kültür açısından yoğun yerlileştirmelere rastlanır.  Zor Nikâh'ta kaynak metindeki kişi isimleri değiştirilir, yerel söyleyişlere yer verilir, yabancı şehir ve ülke isimleri Osmanlı vilayetleri ile değiştirilir, Hıristiyanlığa ve Batılı yaşam tarzına ait unsurlar çıkartılır ya da yerlileştirilir, özellikle kadın-erkek ilişkilerine dair düzenlemelere gidilir. İslâm kültürüne uymayan davranış ve ilişkiler, İvaz, Ziba gibi karakterlerin eklenmesiyle Ermeni cemaatine uyarlanarak anlatılır.

Eser, Kasım 1869’da Osmanlı Tiyatrosu’nda sahnelendiğinde kıyafetlerin, olayların geçtiği zamana uymaması, oyuncuların telaffuz sorunları gibi hususlarla eleştirilmiştir. Diğer yandan Tanzimat döneminde en çok sahnelenen oyunlardan birisi olmuştur. 

Zor Nikâhı, 1884’te Gedikpaşa Tiyatrosu, 1921’de Darülbedayi’de sahnelenir. İlk baskısı Matbaa-i Âmire’de 1869’da yapılan eser daha sonra Bursa’da basılan Molière Külliyatı içinde 1923’te, üçüncü olarak da Cihan Kütüphanesi tarafından yine 1923’te basılır. Külliyatı içinde 1923’te, üçüncü olarak da Cihan Kütüphanesi tarafından yine 1923’te basılır. 

Yazarın biyografisi için bk. “Ahmet Vefik Paşa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-vefik-pasa

Eserden Örnekler


İvaz Ağa: Canı çıksın böyle hâkimin! A hoca efendi, a okumuş, adamı biraz dinle! Bak, size bir saattir söz danışıyorum, sizde hiç cevap yok. Üstad-ı Sani: Aman affeyle ağa, zihnimi bir gayz ve gazap bürüdü. İvaz Ağa: Ay efendim, onu artık bırakın. Biraz da beni dinleyin. Üstad-ı Sani: Peki ne diyeceksiniz bana bakayım? Hem de ne lisan kullanacaksınız? İvaz Ağa: Ne lisan mı? Üstad-ı Sani: Evet yani ne dille söyleşeceksiniz? İvaz Ağa: Bakındı ne dille imiş! Ne dil olacak, işte ağzımdaki dil. Komşununkini kullanacak değilim ya. Üstadı-ı Sani: Canım öyle değil. Ne lisan, yani ne lügat, hangi lehçe? Arapça mı söyleyeceksiniz? İvaz Ağa: Hayır. Üstad-ı Sani: Farisi mi? İvaz Ağa: Hayır. Üstad-ı Sani: İbrani? İvaz Ağa: Hayır. Üstad-ı Sani: Süryani? İvaz Ağa: Hayır. Üstad-ı Sani: Yunani? İvaz Ağa: Hayır. Üstad-ı Sani: Latini? İvaz Ağa: Hayır. Üstad-ı Sani: Fransızca mı? İvaz Ağa: Hayır. Üstad-ı Sani: İngilizce mi? İvaz Ağa: Hayır. Üstad-ı Sani: Nemsece, İtalyanca, Rumca, Ermenice, Hinduca? İvaz Ağa: Hayır canım! Hayır! Hayır. İşte Türkçe söyleşiyoruz ya, Türkçe söylerim. Üstad-ı Sani: Ey peki, Türkçe olsun canım. Çünkü Türkçe söyleyeceksin, beri tarafa geç. Zira bu kulak elsine-i kadime ve ilmiyeye mahsustur. Öbür kulak, elsine-i adiye ve zeban-ı maderzadiye muayyendir (Ahmet Vefik Paşa 1869: 24-25).

Kaynakça


Ahmet Vefik Paşa (1869). Zor Nikâhı. Bursa: yyy.

Özön, Nihat (1933). "Zor Nikâhı İçin". Zor Nikâhı. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi. 

Tansel, F.A. (1964). "Ahmet Vefik Paşa'nın Eserleri - Adapte, Tercüme ve Lehçe-i Osmânî". Belleten. XXVII  (110): 249-283.

Uluğtekin, Melahat Gül. (2004). Ahmet Vefik Paşa'nın Çevirilerinde Osmanlılaşan Molière. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi


Atıf Bilgileri


Dicle, Esra. "ZOR NİKÂHI (AHMET VEFİK PAŞA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/zor-nikahi-ahmet-vefik-pasa. [Erişim Tarihi: 11 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ADAMCIL (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Araş. Gör. Dr. Hakan Soydaş
Görüntüle
2  ARSLAN AVCILARI YÂHUD HAK YERİNİ BULUR (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Araş. Gör. Dr. Hakan Soydaş
Görüntüle
3  AŞK-I MUSAVVER (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
4  ATALAR SÖZÜ - TÜRKÎ DURÛB-I EMSÂL (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
5 AZARYA (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Araş. Gör. Dr. Hakan Soydaş
Görüntüle
6  CİL BLAS SANTİLLA'NIN SERGÜZEŞTİ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Araş. Gör. Dr. Hakan Soydaş
Görüntüle
7 DEKBÂZLIK (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Araş. Gör. Dr. Hakan Soydaş
Görüntüle
8 DON CİVANİ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Dr. Esra Dicle
Görüntüle
9  DUDU KUŞLARI (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Araş. Gör. Dr. Hakan Soydaş
Görüntüle
10  HERNANİ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Öğretmen Emre Şengül
Görüntüle
11  HİKÂYE-İ HİKEMİYYE-İ MİKROMEGA (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Öğretmen Emre Şengül
Görüntüle
12  İNFİ'ÂL-İ AŞK (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Öğretmen Emre Şengül
Görüntüle
13 KADINLAR MEKTEBİ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Dr. Esra Dicle
Görüntüle
14 KOCALAR MEKTEBİ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Dr. Esra Dicle
Görüntüle
15 MERÂKÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmet Vefik Paşa Dr. Esra Dicle
Görüntüle
16 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
18 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
19 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
20 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
21 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
22 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
23 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
24 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
25 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle