ZÖHRE TAHIR (MOLLANEPES)
aşk konulu halk hikayesi
Mollanepes (d. 1225/1810 - ö. 1279/1862)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mollanepes tarafından kaleme alınan aşk konulu hikâye. Mollanepes, Zöhre -Tahır hikayesini halk arasında anlatılan rivayetlerden yararlanarak yazar. Hikaye, iki temiz yürekli insanın birbirine olan sevgisini beyan eden vakalardan oluşur. Aşk-sevgi temasının sosyal adaletsizliğin yaşandığı bir toplumdaki yeri anlatılır.

Mollanepes, hikayedeki kahramanlar üzerinden yaşadığı devirdeki adaletsizlikleri, toplumsal aksaklıkları göstermeyi amaçlar. Böylece şair, halkı adaletli bir yaşam için mücadele etmeye çağırır. Özellikle gençlerin sevdikleri ile evlenip mutlu bir aile kurabilmeleri hususundaki ümidini eserinde dile getir. Mollanepes, hikayenin manzum halini baştan sona yeniden kaleme alır. Ayrıca halk rivayetlerinde olmayan yeni vakalar ekler. Dağın ortadan ikiye ayrılışı, Babahan’ın yenilişi, âşıkların dirilişi vb. gibi vakalar ile olay örgüsünü zenginleştirir. Mollanepes, kendisi ve eşi Bossantac’ı da esere dahil eder. Bu, vakaların inandırıcılığını artırdığı gibi aynı zamanda esere tarihsellik de kazandırır. Mollanepes, Zöhre ile Tahir'in öğretmeni, adaletin ve özgürce sevebilmenin savunucusu olarak karşımıza çıkar.

Hikayede anlatılan vakaların çoğunluğu Tahir’in hayatı ile alakalıdır. Tahir; sevgisine vefalı, zorluklardan çekinmeyen, sözüne sadık yiğitlerin özelliklerini kendinde toplar. Zöhre’nin babası Babahan, Tatar yurdunun padişahı, Tahir’in babası Bahır da onun veziridir. İkisinin de çocuğu yoktur. Bu dertle bir gün kabristana giderler ve orada vezir bir rüya görür. Padişah, vezirine gördüklerin gerçekleşir ve çocuklardan biri kız biri erkek olursa onları evlendirelim, der. Ancak padişah sözünden döner çünkü Tahir’i kızına denk görmez. Dolayısıyla âşıkların birbirine kavuşamamasında en büyük engel sosyal statü farklılığıdır. Tahir’in, Zöhre'ye kavuşması için birçok engeli aşması gerekir. Zöhre de Tahir gibi sevgisine vefalı biridir. Sevdiği kişi ile evlenmek isteyen Türkmen kızlarının sesi olmuştur. Ancak onun ailesi üzerinden köşk ve saraylarda yaşayan zenginlerin paraya ve güce olan düşkünlüğü ve diğer kötü davranışları eleştirilir (Durdıyev 2001).

“Zöhre-Tahir” hikayesinin de bir çok nüshası Türkmenistan Milli Elyazmalar Enstitüsünde (No: 113, 282, 1092, 2046) muhafaza edilmektedir. Zöhre Tahır üzerine Türkmenistan'da birçok çalışma yapılmıştır (Aşırov vd. 1963 ). Mollanepes’in Zöhre – Tahir” hikayesi Türkmen varyantı olarak Fikret Türkmen tarafından “ Tahir ile Zühre Hikayesi” adlı eserinde incelenmiştir (1983).

Şairin biyografisi için bk. "Mollanepes". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mollanepes 

Eserden Örnekler


... Elkyssa, Babahan sözüni gutardy. Bu gije gabrystanlykda boldular, emma gözlerine uky gelmedi. Dine säher wagtlary gözleri uka gitdi. Bahyr wezir düýşünde bir ahwal gördi: patyşanyn gujagyna bir çagany we Bahyr wezirin hem gujagyna bir çagany getirip saldylar. Şol halatda wezir oýandy, yzy bilen patyşa hem ukudan oýandy. Patyşa aýtdy: — Eý wezir, näme ahwal gördün? Bahyr wezir: — Eý patyşam, bir ahwal gördüm, täleýin açyldy!—diýip, bir gazal aýtdy:

Eý şahym, ýatyrdym bir ahwal gördüm,

Rähmet meýi meni mestan eýledi.

Maksadyn hak berdi, tagbyryn ýordum,

Barça müşgillerin asan eýledi.


Heften, sähten, çilten barça jem boldg,

Goluň açyp, haka mynajat98 kyldy,

Diledi myradyn—hudaýdan aldy,

Her kime bir zürýat aýan eýledi.


Döwlet guşy saýa saldy başyna,

Rähm eýledi gözden akan ýaşyna,

Iki enwer dogup geldi gaşyňa,

Nurundan jahany bostan eýledi. ... (N. Aşırov vd. 1963).

Kaynakça


Aşırov, N., B. Garrıyev, A. Kekilov (1963). Mollanepes "Zöhre Tahır" Dessanı,  Aşkabat: İlimler Akademisi Neşiryatı. 

Durdıyev, Kakacan (2001). XIX. Asır Türkmen Edebiyatı. Aşkabat:Ilım Neşriyatı. 

Türkmen, Fikret ( 1983). Tahir İle Zühre Hikayesi. Ankara: AKM Yay. 

Atıf Bilgileri


sağlam, soner. "ZÖHRE TAHIR (MOLLANEPES)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/zohre-tahir-mollanepes. [Erişim Tarihi: 05 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MUHTELİF ŞİİRLER (MOLLANEPES) Mollanepes Doç. Dr. soner sağlam
Görüntüle
2 DÎVÂN (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Feridun Tekin
Görüntüle
3 HEFT PEYKER TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
4 GÜLİSTÂN  TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
5 TERCÜME-İ TEZKİRE-İ MUKÎMHÂNÎ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
6 YÛSUF VE ZÜLEYHÂ TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
7 ŞÂH U GEDÂ TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
8 SA‘ÂDETÜ’L-İKBÂL (AVAZ OTAR) Avaz, Avaz Otar Dr. Duygu Koca
Görüntüle
9 DÎVÂN (EMÎN) Emîn, Molla Ali Binni Molla Emîn Prof. Dr. Adem Öger
Görüntüle
10 DİVAN (EMÎR) Emîr, Ömer Han Prof. Dr. Mustafa Tanç
Görüntüle
11 KÜLLİYÂT-I GARÎBÎ (GARÎBÎ) Garîbî, Huşal Doç. Dr. Fatih Bakırcı
Görüntüle