ZİYÂU'L-KULÛB FÎ ŞERH-İ CİLÂU'L-KULÛB (RIZÂYÎ, İSHÂK)
Birgivî Mehmed Efendi'nin tasavvuf sahasında kaleme aldığı Arapça eseri Cilâu'l-Kulûb'a yazılan Arapça şerh
Rızâyî/İshâk, İshâk b. Hasan-ı Tokadî (d. ?/? - ö. 1100/1689)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Muhtelif ilimlerde yazdığı eserleriyle meşhur Birgivî Mehmed Efendi'nin (ö. 981/1573) ahlak ve tasavvuf sahasında kaleme aldığı Cilâ'u'l-Kulûb adlı Arapça risalesinin Tokatlı İshak Efendi tarafından yine Arapça olarak yapılan şerhidir. İshak Efendi'nin Ziyâ'u'l-Kulûb olarak isimlendirdiği bu şerh kısa bir hamdele ve salveleden sonra sebeb-i telif bölümüyle devam eder. Bu kısımda kaynak metni methedip tanıtan şarih, ömrünün bir kısmında bu eseri öğrencilerine okuttuğunu, başta oğlu Fazlullâh olmak üzere bazı öğrencilerinin talebi üzerine bu eser üzerine bir şerh kaleme almak istediğini beyan eder. Eserinin sebeb-i telifini bu şekilde izah eden şarih, daha ziyade kaynak metni anlam bakımından açımlayıp genişlettiği, bu itibarla da filolojik izahların da daha sınırlı kaldığı bir şerh yazmıştır. Eserin sonunda muammalı olarak verilen tarih bilgisine göre eser 19 Rebiülevvel 1099/23 Ocak 1688 tarihinde beyaza çekilmiştir. Eserin derkenarında minhuvat notları bulunmaktadır.

Şerhe konu olan Cilâ'u'l-Kulûb yedi bölümden oluşmakta olup birinci bölümde insanın ahiretten kaçıp dünyaya rağbet ettiği şeylerden, ikinci bölümde ayet ve hadisler eşliğinde ölmeden evvel tövbe etmenin öneminden, üçüncü bölümde padişahlara yönelik nasihatlerden, dördüncü bölümde âlimlerin ölüme dair rivayetlerinden bahsedilmiştir. Beşinci bölümde ölmeden evvel bilinmesi gereken bazı nasihatlere yer verilmişken altıncı bölümde ölüm döşeğindeyken ve öldükten sonra yapılması gereken sünnet ve müstehaplardan yedinci bölümde de ayet ve hadisler ışığında ölülere faydalı olan hususlar ile kabir ziyareti gibi meselelerden bahsedilmiştir (Onaibekov 2019: 9-10; Martı 2008: 22).

Yazma eser kütüphanelerinde 50 civarında nüshası bulunan Ziyâ'u'l-Kulûb'un müstakil bir çalışmaya konu olmadığı tespit edilmiştir. 

Şairin biyografisi için bk. "Rızâyî/İshâk, İshâk b. Hasan-ı Tokadî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rizayi-ishak-ishak-hasani-tokadi

Kaynakça


İshak b. Hasan Zencani et-Tokadî. Ziyâ'u'l-Kulûb (Şerh-i Cilâ'u'l-Kulûb). Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih Bölümü 2662.

Onaibekov, Azat (2019). Birgivî Mehmet Efendi'nin Cilâu'l-Kulûb Adlı Eserinde Geçen Hadislerin Tahric ve Tahkiki. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.

Martı, Huriye (2008). Birgivi Mehmed Efendi: Hayatı, Eserleri ve Fikir Dünyası. Ankara: TDV Yay.

Atıf Bilgileri


Yazar, Sadık. "ZİYÂU'L-KULÛB FÎ ŞERH-İ CİLÂU'L-KULÛB (RIZÂYÎ, İSHÂK)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ziyau-l-kulub-fi-serh-i-cilau-l-kulub-rizayi-ishak. [Erişim Tarihi: 29 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 NAZMU’L-LE’ÂLÎ/MANZÛME-İ AKA’İD (RIZÂYÎ/İSHÂK) Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Diğer Yeşim Yarar
Görüntüle
2 NAZMU’L-ULÛM (RIZÂYÎ, İSHÂK) Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Diğer Yeşim Yarar
Görüntüle
3 FIKH-I KEYDÂNÎ TERCÜMESİ (RIZÂYÎ, İSHÂK) Rızâyî, İshâk, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
4 EL-METÂLİBÜ'L-MUSALLÎ/ŞERH-İ FIKH-I KEYDÂNÎ (RIZÂYÎ/İSHÂK) Rızâyî/İshâk, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 USTURLAB HÂŞİYESİ (RIZÂYÎ, İSHÂK) Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Diğer Yeşim Yarar
Görüntüle
6 DÎVÂN (RIZÂYÎ, İSHÂK) Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Diğer Yeşim Yarar
Görüntüle
7 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
8 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
9 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
10 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
11 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
12 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
13 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
14 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
15 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle