ZİYÂ’U'L-FU'ÂD FÎ ŞERHİ BÂNET SU‘ÂD (RÂ'İF)
Kasîde-i Bürde (Bânet Su'âd) şerhi
Râ'if, Mollacık-zâde Mehmed Râ'if Efendi (d. ?/? - ö. 1240/1824-25)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Son dönem Osmanlı âlim ve ediplerinden Mollacık-zâde Mehmed Râ'if Efendi’nin, Ka‘b b. Züheyr’in (ö. 24/645?) Kasîde-i Bürde’si (Bânet Su‘âd) için kaleme aldığı mensur Türkçe şerh. Mehmed Râ'if Efendi’nin Ziyâ’ul Fu'âd fî Şerhi Bânet Su‘âd adını verdiği şerhini, elde bulunan tek nüshanın ferağ kaydından hareketle, 15 Rebiülevvel 1233/23 Ocak 1818’de vefatından takriben altı sene önce yazdığını söyleyebiliriz. Râ’if Efendi 56 beytin tamamını şerh etmiştir.

Mukaddime bölümünde eseri anlaşılır bir Türkçeyle yazdığını belirten şarih eserine, Ziyâ’u'l-Fu'âd (Gönül Aydınlığı) ismini verdiğini belirtir (Güler 2021: 171). Eserinde kullandığı kaynaklar hakkında da bilgi veren şarih, Ka‘b b. Züheyr’in Bürde’sini yazma hikayesini anlatır. Konu hakkında oldukça özenli bir çalışma gerçekleştiren Güler, şarihin özellikle İbn Hişâm en-Nahvî’nin (ö. 761/1360) Bürde şerhini kaynak olarak kullandığını ifade eder (2021: 172-175; 2016: 33 ve 45).

Râ’if Efendi’nin kaynak beyitleri, genellikle diğer Bürde şerhlerinde de görüldüğü üzere, iki bölüm halinde açıkladığı söylenebilir. Şarih öncelikle kaynak beytin kelimelerini ve mısraların cümle kuruluşlarını ele almakta, sarf ve nahve dair izahlar yapıp etimolojik bazı açıklamalarda bulunmaktadır. Sonrasında ise beyitte geçen edebî sanatları izah etmekte ve genel olarak beytin manasını açıklamaktadır (Güler 2021: 175-176). Ardından her beyit, “Mefhûm-ı Ma‘nâ” başlığı altında anlam yönüyle tekrar ele alınmakta, beytin bütünü sadece mana yönüyle derli toplu bir vaziyette aktarılmaktadır. Bu bölümlerde sadece beyitteki anlam verilmemiş; şairin hissiyatı, beyitte verilmek istenen duygu da vurgulanarak nakledilmeye gayret edilmiştir. Güler, bu bölümlerin müzeyyen birer nesir halinde olduğunu ve ilmî tahlillerin yoğun bir şekilde yer aldığı şerh metninin edebî yönünü oluşturduğunu ifade etmektedir (2021: 178).

Eserin bilinen tek nüshası Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hâlet Efendi, Nu. 340’ta yer almaktadır. Şerh üzerine Ömer Said Güler bir yüksek lisans tezi hazırlamış (2016), ayrıca Bânet Su'âd şerhleri hakkında oldukça özenli bir doktora tezi hazırlayarak eseri ve müellifini ele almıştır (2021: 162-182).

Şairin biyografisi için bk. “Râ'if, Mollacık-zâde Mehmed Râ'if Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/raif-mollacikzade-mehmed-raif-efendi 

Eserden Örnekler


Bânet Su'âdu fe-kalbi'l-yevme metbûlü

Müteyyemün israhâ lem yüfde mekbûlü

Bânet "beynûnet"den fi'l-i mâzî mü'ennes, müfârakat eyledi ma'nâsına. Feth-i bâ-i muvahhide ile "beyn" dahı masdarıdır; netekim karîben gelür. Su'âd,  damm-ı sîn-i mühmele ile nâzım radiyallâhu anhın hakîkaten yâhud iddi'â-i mahbûbesinin ismi ve bânet fi'linin fâ'ilidir. Mü'ennes-i hakîkî olmagla fi'line luhûk-ı tâ vâcibdir. Hakîkî olmayanlarda vechen câ'izdir; "tala'ati'ş-şemsü ve tala'a'ş-şemsü" gibi. Fe-kalbîde fâ-i sebebiyye-i âtıfe, bânet Su'âd cümle-i fi'liyyesi üzerine ma'tûf cümle-i ismiyyenin fi'liyye üzerine atfını tecvîz idenlere göre câ'iz, görmeyenler indinde sebebiyye-i mahfiyyedir. Kalbî, mübtedâ ve yâ-yı mütekellime muzâf; kalb, fu'âd ma'nâsına. Dâ'imâ takallüb üzre oldıgından kalb dinilmişdir. Ve ba'zılar; kalb, fu'âdda bir mudga-i mu'allakadır ve ba'zılar fu'âd, gışâve-i kalbdir, didi. Allâme Zemahşerî rahimehullâh; fu'âd vasat-ı kalbdir, didi. Yevme, bu makâmda mutlakâ zamân ma'nâsına olup mukâbil-i leyl degildir. Ve metbûlü kelimesinin zarfıdır. Metbûlü, ism-i mef'ûl ve mübtedânın haberidir. "Tebelehu'l-hub" muhabbet anı hasta ve bîmâr eyledi, dimekdir (Güler 2016: 67-68). 

Kaynakça


Güler, Ömer Said (2016). Mollacıkzâde Mehmed Râ’if’in Ziyâu’l-Fu’âd fî Şerhi Bânet Su‘âd İsimli Kasîde-i Bürde Şerhi (İnceleme-Metin-Sözlük-İndeks). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi.   

Güler, Ömer Said (2021). Ka‘b b. Züheyr’in Kasîde-i Bürde’sine Osmanlı Döneminde Yazılan Türkçe Şerhler (Karşılaştırmalı İnceleme-Üsküdârî Ahmed Efendi, Abdurrahman Abdî Paşa ve İsâmüddin Efendi Şerhlerinin Tenkitli Neşirleri). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi.

Mollacıkzâde Mehmed Râ’if (1818). Ziyâ’ul Fuâd fî Şerhi Bânet Su‘âd. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hâlet Efendi, Nu. 340. 

Atıf Bilgileri


Ayçiçeği, Bünyamin ve Hamza KOÇ. "ZİYÂ’U'L-FU'ÂD FÎ ŞERHİ BÂNET SU‘ÂD (RÂ'İF)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ziya-u-l-fu-ad-fi-serhi-banet-su-ad-ra-if. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZUM FERAİZ (RÂ'İF) Râif, Mollacıkzade Mehmed Râif Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Güler
Görüntüle
2 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
3 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
4 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
5 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
6 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
7 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
8 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
9 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
10 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
11 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle