- Yazar Biyografisi (TEİS)
Râ'if, Mollacık-zâde Mehmed Râ'if Efendi - Madde Yazarı: Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Doç. Dr. Hamza KOÇ - Eser Yazılış Tarihi:1233/1818
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Şerh
- Yayın Tarihi:27/01/2022
ZİYÂ’U'L-FU'ÂD FÎ ŞERHİ BÂNET SU‘ÂD (RÂ'İF)
Kasîde-i Bürde (Bânet Su'âd) şerhiRâ'if, Mollacık-zâde Mehmed Râ'if Efendi (d. ?/? - ö. 1240/1824-25)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Son dönem Osmanlı âlim ve ediplerinden Mollacık-zâde Mehmed Râ'if Efendi’nin, Ka‘b b. Züheyr’in (ö. 24/645?) Kasîde-i Bürde’si (Bânet Su‘âd) için kaleme aldığı mensur Türkçe şerh. Mehmed Râ'if Efendi’nin Ziyâ’ul Fu'âd fî Şerhi Bânet Su‘âd adını verdiği şerhini, elde bulunan tek nüshanın ferağ kaydından hareketle, 15 Rebiülevvel 1233/23 Ocak 1818’de vefatından takriben altı sene önce yazdığını söyleyebiliriz. Râ’if Efendi 56 beytin tamamını şerh etmiştir.
Mukaddime bölümünde eseri anlaşılır bir Türkçeyle yazdığını belirten şarih eserine, Ziyâ’u'l-Fu'âd (Gönül Aydınlığı) ismini verdiğini belirtir (Güler 2021: 171). Eserinde kullandığı kaynaklar hakkında da bilgi veren şarih, Ka‘b b. Züheyr’in Bürde’sini yazma hikayesini anlatır. Konu hakkında oldukça özenli bir çalışma gerçekleştiren Güler, şarihin özellikle İbn Hişâm en-Nahvî’nin (ö. 761/1360) Bürde şerhini kaynak olarak kullandığını ifade eder (2021: 172-175; 2016: 33 ve 45).
Râ’if Efendi’nin kaynak beyitleri, genellikle diğer Bürde şerhlerinde de görüldüğü üzere, iki bölüm halinde açıkladığı söylenebilir. Şarih öncelikle kaynak beytin kelimelerini ve mısraların cümle kuruluşlarını ele almakta, sarf ve nahve dair izahlar yapıp etimolojik bazı açıklamalarda bulunmaktadır. Sonrasında ise beyitte geçen edebî sanatları izah etmekte ve genel olarak beytin manasını açıklamaktadır (Güler 2021: 175-176). Ardından her beyit, “Mefhûm-ı Ma‘nâ” başlığı altında anlam yönüyle tekrar ele alınmakta, beytin bütünü sadece mana yönüyle derli toplu bir vaziyette aktarılmaktadır. Bu bölümlerde sadece beyitteki anlam verilmemiş; şairin hissiyatı, beyitte verilmek istenen duygu da vurgulanarak nakledilmeye gayret edilmiştir. Güler, bu bölümlerin müzeyyen birer nesir halinde olduğunu ve ilmî tahlillerin yoğun bir şekilde yer aldığı şerh metninin edebî yönünü oluşturduğunu ifade etmektedir (2021: 178).
Eserin bilinen tek nüshası Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hâlet Efendi, Nu. 340’ta yer almaktadır. Şerh üzerine Ömer Said Güler bir yüksek lisans tezi hazırlamış (2016), ayrıca Bânet Su'âd şerhleri hakkında oldukça özenli bir doktora tezi hazırlayarak eseri ve müellifini ele almıştır (2021: 162-182).
Şairin biyografisi için bk. “Râ'if, Mollacık-zâde Mehmed Râ'if Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/raif-mollacikzade-mehmed-raif-efendi
Eserden Örnekler
Bânet Su'âdu fe-kalbi'l-yevme metbûlü
Müteyyemün israhâ lem yüfde mekbûlü
Bânet "beynûnet"den fi'l-i mâzî mü'ennes, müfârakat eyledi ma'nâsına. Feth-i bâ-i muvahhide ile "beyn" dahı masdarıdır; netekim karîben gelür. Su'âd, damm-ı sîn-i mühmele ile nâzım radiyallâhu anhın hakîkaten yâhud iddi'â-i mahbûbesinin ismi ve bânet fi'linin fâ'ilidir. Mü'ennes-i hakîkî olmagla fi'line luhûk-ı tâ vâcibdir. Hakîkî olmayanlarda vechen câ'izdir; "tala'ati'ş-şemsü ve tala'a'ş-şemsü" gibi. Fe-kalbîde fâ-i sebebiyye-i âtıfe, bânet Su'âd cümle-i fi'liyyesi üzerine ma'tûf cümle-i ismiyyenin fi'liyye üzerine atfını tecvîz idenlere göre câ'iz, görmeyenler indinde sebebiyye-i mahfiyyedir. Kalbî, mübtedâ ve yâ-yı mütekellime muzâf; kalb, fu'âd ma'nâsına. Dâ'imâ takallüb üzre oldıgından kalb dinilmişdir. Ve ba'zılar; kalb, fu'âdda bir mudga-i mu'allakadır ve ba'zılar fu'âd, gışâve-i kalbdir, didi. Allâme Zemahşerî rahimehullâh; fu'âd vasat-ı kalbdir, didi. Yevme, bu makâmda mutlakâ zamân ma'nâsına olup mukâbil-i leyl degildir. Ve metbûlü kelimesinin zarfıdır. Metbûlü, ism-i mef'ûl ve mübtedânın haberidir. "Tebelehu'l-hub" muhabbet anı hasta ve bîmâr eyledi, dimekdir (Güler 2016: 67-68).
Kaynakça
Güler, Ömer Said (2016). Mollacıkzâde Mehmed Râ’if’in Ziyâu’l-Fu’âd fî Şerhi Bânet Su‘âd İsimli Kasîde-i Bürde Şerhi (İnceleme-Metin-Sözlük-İndeks). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi.
Güler, Ömer Said (2021). Ka‘b b. Züheyr’in Kasîde-i Bürde’sine Osmanlı Döneminde Yazılan Türkçe Şerhler (Karşılaştırmalı İnceleme-Üsküdârî Ahmed Efendi, Abdurrahman Abdî Paşa ve İsâmüddin Efendi Şerhlerinin Tenkitli Neşirleri). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi.
Mollacıkzâde Mehmed Râ’if (1818). Ziyâ’ul Fuâd fî Şerhi Bânet Su‘âd. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hâlet Efendi, Nu. 340.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MANZUM FERAİZ (RÂ'İF) | Râif, Mollacıkzade Mehmed Râif | Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Güler |
Görüntüle | ||
2 | DİVANÇE (VÂZIH) | Mustafâ Vâzıh | Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN |
Görüntüle | ||
3 | MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) | İbrâhîm Zikrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
4 | ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ | Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
5 | TARÎKÜ'L-İHTİSÂR | Nûrî, Osman Hanyevî | Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu |
Görüntüle | ||
6 | TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ | Mehmed Sabrî | Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz |
Görüntüle | ||
7 | RAVZ-I VERD | Şâkir, Ahmed Paşa | Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek |
Görüntüle | ||
8 | KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) | Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
10 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle |