Hayatı hakkında kesin bir bilgiye rastlanmayan T. Abdi’nin eseri. Ön sözde Zavallı Kızcağız’ın on dört bölümden oluşacağı müjdelenir. Ancak 192 sayfalık eserin sonunda yazar, “Îtizar” [Özür] başlığı altında eserin on dört bölümde değil de on iki bölümde tamamlanmasından dolayı okuyucularından özür diler. Oysaki eser, başlıklar sayıldığında sadece dokuz bölümden oluşmaktadır. Zavallı Kızcağız’ın ön sözünde Sergüzeşt-i Kalyopi ve Seyr-i Servinaz romanlarının aksine padişaha övgüde bulunulmaz. Bunun yerine eser, yazılma sebebinin anlatılmasıyla başlar. Buna göre T. Abdi, eski zamanlarda ve yabancı memleketlerde geçen olayları öğrenmenin okuyucuyu mutlu ettiğini kabul etmekle beraber yakın zamanda ve kendi vatanımızda geçen bir olayın daha fazla ilgi çekeceğini belirtir. Bu sebeple yazar, İstanbul’da anlatılan bir hikâyeden vatandaşları mahrum bırakmamak için böyle bir hikâyeyi yazmaya giriştiğini vurgular. Aynı zamanda T. Abdi, bu hikâyeyi yazarak doğruluk ve dürüstlüğün bütün kötülüklere üstün geleceğini ispatlamak ister. Zavallı Kızcağız’ın ön sözünün ilginç tarafı ise yazarın eseri nasıl bir düzen içinde aktaracağını detaylı bir şekilde anlatmasıdır. Bu durum yazarın önceki iki eserinde görülmez.

Roman, bir Rum ailesinin kızı Poliksen ile Osmanlı delikanlısı Zarifi Bey’in aşk hikâyesini anlatır. Poliksen sekiz, dokuz yaşlarındayken ailesi ile gittikleri Büyükada taraflarındaki yazlık bir seyahatten dönerken kayığının batması sonucu kaybolur. Poliksen’in anne ve babası kızlarını ne kadar arasalar da bulamazlar ve öldüğünü kabul etmek zorunda kalırlar. Oysaki Poliksen ölmemiştir ve o karışıklıkta bir İngiliz kaptanın dikkati sayesinde boğulmaktan son anda kurtulmuştur. Ancak kaptan, acelesi olduğu için Poliksen’i de yanında götürmüş ve onu Avrupa’da yaşayan karısını kaybetmiş, çocuğu olmamış yaşlı ve zengin bir adamın yanına evlatlık olarak vermiştir. Sarraf olan Moranival ismindeki bu adam, Poliksen’i çok sever ve sahip olduğu mal varlığıyla ona rahat bir hayat yaşatır. Ancak Poliksen büyüdükçe ailesine ve vatanına karşı dayanılmaz bir özlem duymaya başlar ve Moranival’in tüm itirazlarına rağmen İstanbul’a gitmek için izin alır. Böylece Poliksen, Moranival’in bir tanıdığı olan ve İstanbul Beyoğlu’nda yaşayan Mösyö Giron’un evine misafir olur. Bu evin tam karşısında ise Poliksen gibi anne ve babasını kaybetmiş, hâli vakti yerinde genç ve yakışıklı Zarifi Bey oturmaktadır. Poliksen ile Zarifi Bey birbirlerini cumbadan cumbaya görerek âşık olurlar. Ancak Poliksen’in evinde kaldığı Mösyö Giron kumarbaz, paragöz ve kötü biridir. Bu sebeple Poliksen’i yüklü bir miktar borcu olduğu Mösyö Şöval ile evlendirmek ve bu sayede borçlarından kurtulmak ister. Fırsatçı ve kötü biri olan Mösyö Şöval’in de Poliksen’de gözü vardır; ancak Poliksen kendisine sunulan evlilik teklifini kabul etmez. Bunun üzerine Giron ile Şöval, Poliksen’i zor durumda bırakarak evliliğe razı etmek için planlar kurarlar. Poliksen’in mücevherlerini çalmak, Şöval ile onu yalnız bir odada bırakmak, Zarifi Bey’den uzaklaştırmak, zindana atmak gibi çareler düşünseler de bu iki kötü adam başarılı olamazlar. Zarifi Bey, Poliksen’i bulur ve onu zindandan kurtarır. Bu esnada Poliksen, yıllardır aradığı anne ve babası ile tesadüf eseri karşılaşır. Böylece Zarifi Bey ile Poliksen evlenir; Poliksen anne ve babasına kavuşur. Mösyö Giron ile Mösyö Şöval’in bütün planları alt üst olur.

Zavallı Kızcağız, T. Abdi’nin Sergüzeşt-i Kalyopi ve Seyr-i Servinaz adlı eserleri ile karşılaştırıldığında Batılı anlamda bir romana daha yakın özellikler gösterir. Eserin kurgusu ön sözde de açıklandığı gibi daha düzenlidir. Aynı zamanda eserdeki cümleler önceki iki esere göre daha kısa ve akıcıdır. Zavallı Kızcağız, karakterler arası diyalogların kısa ve basit olması bakımından da daha canlı ve inandırıcıdır. Yer yer verilen iç konuşma örneklerinde de bu durum gözlemlenir. Ayrıca eser mekân olarak bilinen, tespit edilebilen yerlerde geçer. Beyoğlu, Doğruyol, Arnavutköy, Kandilli, Beykoz gibi kesin olarak belirtilen yerler, eseri daha gerçekçi kılan ve modern anlamda bir romana yaklaştıran ayrıntılardır. Ayrıca yazar, Zavallı Kızcağız romanında araya girmesi gerektiği kısımlarda bunu eserin içerisinde değil dipnotlarla açıklamak suretiyle yapar. Bu dipnotlar da az ve olabildiğince kısadır.

1291/1874 yılında yayımlanan eserin yayın yeri hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Roman, Latin harflerine aktarılmamış olup hakkında müstakil bir çalışma da yapılmamıştır. Sergüzeşt-i Kalyopi hakkında yapılan bir yüksek lisans tezinde çok az da olsa Zavallı Kızcağız’a değinilir (Doğan 2019). Bir doktora tezinde de Zavallı Kızcağız’ın 1875 yılında Zavallı Kızcağız yani Beyoğlu’nda Bir Vukuat Eser adıyla Hovsep Kfafyan matbaasında Ermeni harfleri ile basıldığı bilgisi vardır (Ayaydın Cebe 2009: 253). Bunların dışında rastlanan bilgiler eserin yazarı ve yayımlanma tarihinden ibarettir.