Şemsî mahlasını kullanan bir şair tarafından kaleme alınmış aşk mesnevisi. Kaynaklarda şairin hayatı ile ilgili herhangi bir bilgi mevcut değildir. Şairin Şemsî mahlasını kullandığına dair bilgiyi ise mesnevi içerisinde yer verilen gazellerin mahlas beyitlerinden öğrenilmektedir. Kur’an-ı Kerim’de geçen Yûsuf suresinden esinlenerek oluşturulan mesnevi, Azerbaycan Türkçesiyle yazılmıştır. Mesnevinin ketebe kaydında eserin 21 Muharrem Perşembe günü 932/1525-1526 tarihinde yazıldığı belirtilmektedir. 2429 beyitten oluşan mesnevi, aruzun “mefâ’ilün mefâ’ilün fe’ûlün” kalıbıyla yazılmıştır.

Çift kahramanlı aşk mesnevileri giriş, konunun işlendiği bölüm ve bitiş bölümlerinden meydana gelmektedir. Şemsî’nin Yûsuf u Züleyhâ mesnevisi baştan eksik olduğu için elimizdeki nüshada mesnevinin sadece konunun işlendiği bölüm ve bitiş bölümü mevcuttur. Mesnevilerde yeni bir konuya geçildiği zaman genellikle bu durum Farsça bir başlıkla belirtilir. Ancak Şemsî, mesnevisinde bu başlıklara yer vermemiştir. Mesnevinin bitiş bölümünde müellif, eserinin konusunu Arapça yazılmış kıssa ve tarihlerden aldığını lakin Türkçe nazmettiğini belirtir. Mesnevinin içerisinde işlenen konuyla bağlantılı olarak yedi adet gazele yer verilmiştir. Bu gazeller, mesnevinin yazıldığı aruz ölçüsüyle kaleme alınmışlardır. Şemsî’nin Yûsuf u Züleyhâ mesnevisi konunun işlenişi bakımından birkaç küçük farklılık dışında Hamdullah Hamdî’nin Yûsuf u Züleyhâ mesnevisine benzer (Konu özeti için bk. Hamdî'nin Yûsuf u Züleyhâ'sı). Örneğin Hamdullah Hamdî’nin eserinde Züleyhâ, putlardan fayda göremeyince onları kırmış ve hak dinine geçmiştir. Şemsî’de ise bu hadise zikredilmez ve Züleyhâ’nın kendisinden intikam alınacağı düşüncesiyle Yûsuf’tan bir müddet saklandığı hadisesine yer verilir. Yine Hamdullah Hamdî’nin eserinde Mısır hükümdarının ismi Reyyân, Mısır azizinin ismi ise Kıtfir’dir. Ancak Şemsî’nin eserinde bu isimler zikredilmez. Şemsî’nin Yûsuf u Züleyhâ mesnevisinde Mollâ Câmî’nin kaleme aldığı Yûsuf u Züleyhâ mesnevisinin bariz bir etkisi vardır.

Eserin tek yazma nüshası Tebriz Milli Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Eser üzerine Mehmet Nuri Çınarcı (2016) tarafından bir kitap çalışması yapılmıştır.