YAĞIŞDAN ÇIKDIK YAĞMURA DÜŞTÜK (NECEF BEK VEZİROV)
Tiyatro
Necef Bek Vezirov (Vezirli, Necef Bey)(d. 1854-ö. 1926)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Necef Bey Vezirov’un dört perdelik komedi eseri. 1875 yılında yazılmaya başlanan eser, 1895 yılında tamamlanmıştır. Arap harfleriyle Azerbaycan Türkçesinde kaleme alınmıştır. Eserin ana kahramanı, Bakü’de ticaretle uğraşan, elli yaşında olan, para tutkunu Hacı Kamber’dir. Eserin diğer karekterlerini ise; Hacı Kamber’in eşi Dilber Hanım, kızları Cevahir Hanım, hizmetçileri Yeter Hanım, erkek hizmetçi Cebi; Dilber Hanım’ın kız kardeşinin oğlu Eşref Bey, Eşref Bey’in hizmetçisi Mahmut; tüccar Hacı Salman, Şişman kişi Mayor Hudaverdi Bey, Değirmenci Kıdı Kirve, Molla Sefi, Âşık Veli, ayakkabıcı Tıntın İmamkulu, oluşturur.

Tüccar Hacı Salman, Hacı Kamber’i ipek kozacılığı işine sokar; ancak Kamber’in koza gemisi Karadeniz’de batınca, bunu öğrenen Hacı Kamber, çıldırıp evi terkeder. Dilber Hanım ise, bu derde deva bulmak için mollalara, türbelere gider. Dilber Hanım’ın yeğeni, onlara yardım etmek için Hacı Kamber’i evine getirir. Mayor Hudaverdi Bey ve İmamkulu, Hacı Kamber’in delirdiğini öğrenince, hemen borçlarını istemeye gelirler ve paralarını Eşraf Bey’den alırlar. Bu sırada Hacı Salman, malların sigortalandığı müjdesiyle Hacı Kamber’in evine gelir. Her ne kadar Hacı Kamber, parasını alacağına inanmasa da ailesi buna inanıp eğlence için eve Âşık Veli’yi çağırırlar. Hacı Salman, Kamber’in parasını getirince, Hacı Kamber, Salman’ı affedip, onu suçlamayı bırakır. Eşref Bey, tüm bu tantana bitince, Dilber Hanım ve Hacı Kamber’in kızı Cevahir ile evlenir. Hacı Kamber ise evin genç hizmetçisi Yeter ile evlenme niyetindedir, hatta bu yüzden eşi Dilber Hanım’ı evden kovar. Yeter ise Hacı Kamber ile evlenmeyi hiç istemez, Hacı kamber ona zorla nikâh kıyacakken Eşref Bey’in hizmetçisi Mahmut ile kaçarak kurtulur.

Necef Bey Vezirov’un Yağışdan Çıkdık Yağmura Düşdük adlı komedisinde ana karakter Hacı Kamber’in tüccar olması, ipek kozacılığının ihracatını yapması ve mallarının zarar görmesi konusu, Azerbaycan’ın XIX. yüzyılın sonlarındaki ekonomide gelişen ticaret yapı ve kurumlarına işaret etmektedir. Kapitalizmin egemenliğini iyice kurmaya başladığı bu dönemde, eserdeki Hacı Kamber karakteri, ticarete atılan, parayı çok seven, parayı görünce keyif peşinde koşan bir karakter olarak karşımıza çıkmaktadır. Yün dolu gemisi batınca bir süre deli divaneye dönen Hacı Kamber karekterini Vezirov, para düşkünü bir tip olarak meydana çıkarmıştır. Eserde Hacı Kamber tipinin etrafında; yine onun gibi fırsatçı, para sever İmamkulu ve Mayor Hudaverdi Bey gibi kişiler yer alır. Necef Bey Vezirov, komedinin olumlu ve ideal bir tipi olarak Dilber Hanım’ın yeğeni Eşref Bey’i ön plana çıkarmaktadır. Eşref Bey eğitim görmüş, bilgili ve akıllı bir kişidir. Ayrıca kanunları da iyi bilen Eşref Bey, Hacı Kamber ailesinin sorunlarına akılcı çözümler üretir. Vezirov, Eşref Bey karakterini, ilim irfan sahibi, akıllı ve aydın bir Müslüman tipi olarak idealize etmiştir. Nitekim bu komedide Eşref Bey, Müslümanların cahilliğinin nedeninin eğitimsizlik olduğunu, para için birbirlerinin kanlarını döktüklerini ve Müslüman bir toplum olarak birlik olmadıklarını sık sık vurgular. Vezirov’un bu komedide isim sembolizasyonu yaptığı da görülmektedir. Örneğin, Kamber isminin anlamı (Ar. Kanber, Gamber, Ganber, Kamber < ḳanber ‘sorguç, ibik’) “Sadık köle” ve “Hz. Ali’nin sadık kölesinin adı” demektedir. Hacı Kamber de paranın kölesidir. Eşref ismi de (Ar. eşref) “Çok onurlu, çok şerefi” anlamındadır. Zaten eserdeki Eşref karakteri de ideal, onurlu bir Müslümanı temsil etmektedir. Komedinin bir başka önemli karakteri Âşık Veli’dir. Âşık Veli, hem halk kültürünü yaşatan folklorik bir tip, hem de gerçekleri ve doğruları cesurca söyleyen bilge bir tip olarak karşımıza çıkar. Âşık Veli, eserde hem kadınların ve erkeklerin nasıl bir karakterde olmaması gerektiğini anlatır hem de sazıyla maniler söyler. Eserde çok fazla atasözü ve deyim yer alır. Yer yer dua ve beddualar da geçmektedir. Ayrıca, bir saz şairi tarafından söylenen maniler de Azerbaycan halk kültürünü yansıtmaktadır.

Necef Bey Vezirov’un en çok sahnelenen Yağışdan Çıkdık Yağmura Düşdük adlı eseri, Tesnifat-ı Necef Bey Vezirzade ismiyle 1901’de Bakü’de bir cilt halinde basılan kitabın içerisinde yer almaktadır.


Eserden Örnekler


Hacı Qəmbər. Mən ömrümdə arvad mərsiyəxanının cəmini elə gördüm. Lənətüllah!..

Əşrefbəy. Aşıq Vəli bugün qiyamət eləyir. Hm, dalı gəlsin.

Aşıq Vəli. Ələlxüsus həzər etmek gərək o ar vaddan ki, həftədə birinə siğə olmuş ola.

Cəmən. Xa, xa, xa!...

Cəbi. Aşıq Vəli. demə ki, qanmadı ha, axırda mənə sataşdın. Sən öləsən, hərgah bu söhbəti Bədirnisa xalam eşitsə, sənin bığında bir tük qoymaz qala.

Aşıq Vəli. (sazı kökləyə-kökləyə). Bədirnisa xala, Əşref bəy, bir elə artıq siğə olmayıb. Bir Kərbəlaya gedəndə olub, Bir Xorasan gedəndə, bir, iki ya üç mərsiyəxana, bir üç-dörd mollaya, vəsselam. Bir yol da meylində var idi ki, nökərinizə siğə olsun, Pərizadden qorxdum.

Cəmən. Xa, xa, xa!.. Xa, xa, xa…

Aşıq Vəli. (çalıb oxuyur)

Ey əzizim, uyma bu puç dünyayə,

Axır salar səni yaman sevdayə

Nazü nemətinə çox həris olma,

Allanma dövlətə, gəzgilən sayə. (Memmedova 2005: 90).

Kaynakça


Akalın, Şükrü Haluk (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.

Akın, Ümit (2018). Necef Bey Vezirov’un Hayatı, Sanatı ve Eserleri. Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi.

Askerli, Zaman (1998). Necef Bey Vezirov. Bakü: Şuşa Neşriyyatı.

Dilçin, Cem (2014). Adlar Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Memmedova, Dilare (Düz.) (2005). Necef Bey Vezirov Eserleri. Bakı: Şark-Garp.

Memmedov, Kamran (1995). Necef Bey Vezirov. Bakü: Azerbaycan Devlet Neşriyyatı.

İsmailov, Mahmud (2014). İlk Çağlardan XX. Yüzyıl Başlarına Kadar Azerbaycan Tarihi. (Çev. Vefa Kurban) İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.

Rahimli, İlham (2005). Azerbaycan Tiyatro Tarihi. Bakü: Çaşıoğlu

Atıf Bilgileri


Erenbaş Pehlivan, Seher. "YAĞIŞDAN ÇIKDIK YAĞMURA DÜŞTÜK (NECEF BEK VEZİROV)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/yagisdan-cikdik-yagmura-dustuk-necef-bek-vezirov. [Erişim Tarihi: 03 Şubat 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TEMSİLÂT (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
2 NAZM VE NESR HAKKINDA (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
3 TENĠİD RİSALESİ (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
4 KRİTİKA (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
5 KEMALLÜDDÖVLE MEKTUBLARI (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
6 HEKÂYET-İ YUSUF ŞAH (VEYA ALDANMIŞ KEVÂKİB) (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
7 YEYERSEN KAZ ETİNİ GÖRERSEN LEZZETİNİ (EBDÜRREHİM ESEDOĞLU HAKVERDİYEV) Ebdürrehim Esedoğlu Hakverdiyev Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle
8 DAĞILAN TİFAK (EBDÜRREHİM ESEDOĞLU HAKVERDİYEV) Ebdürrehim Esedoğlu Hakverdiyev Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle
9 NADANLIK (NERİMAN NERİMANOV) Neriman Nerimanov Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle
10 DİLİN BELASI / ŞAMDAN BEY (NERİMAN NERİMANOV) Neriman Nerimanov Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle