Muallim Naci’nin kitaplarında yer almayan şiirlerinin bir araya getirilmesiyle oluşan son şiir kitabı. Eser, Muallim Naci’nin yakın arkadaşı Şeyh Vasfi tarafından 1897’de yayımlanmıştır. Şeyh Vasfi; Yâdigâr-ı Nâci’de Muallim Naci’nin gazete ve dergilerde yayımlayıp Şerâre, Âteş-pâre, Fürûzan adlı şiir kitaplarına almadığı şiirleri ile gençlik dönemine ait şiirlerinin bulunduğunu belirtir. Şiirleri dağınıklıktan kurtarmak ve edebiyatseverlere hizmet etmek için bir araya getirdiğini ifade eder.

Yâdigâr-ı Nâci’de Muallim Naci’nin telif ve tercüme şiirleri bulunmaktadır. Telif şiirler genel itibarıyla eski tarzda ya da şairin eski tarz içinde yenilik arayışını ortaya koyan özelliktedir. Bu şiirler okuyucuya Naci’nin hem şiire başladığı dönemdeki hem de ustalık dönemindeki durumunu bir arada göstermektedir. Eser; 112 sayfadan, 95 şiirden ve 1400’den fazla dizeden oluşur. Yâdigâr-ı Nâci’de 4 na’t-ı şerif; 1 miraciyye; Sultan Abdülhamid’e yazılan 1 sitayişnâme, 1 cülûsiyye, 1 velâdetnâme; 1 manzum arzıhal; farklı isimlerin eserlerine yazılan 15 takriz; Selâhaddin-i Eyyubi, Gutenberg, Kristof Kolomb, Galile, Jean D’arc, Napoleon Bonaparte, Amru bin Mecdi Kerib için yazılan 7 şiir; kendi şiirine 1 tahmis, 1 tazmin, 16 gazel, 5 kıta, 3 rubai, 2 şarkı; bazı önemli olaylara düşülen 14 tarih; Mâh-ı Muharrem nedeniyle yazılan 1 mersiye; “Bir Gazelden” başlıklı 3 şiir; Âl-i Abâ hakkında 1 şiir; 2 başlıksız şiir; Boileau, Voltaire ve Lamartine’den yapılan 3 küçük tercüme; kimden tercüme edildiği belirtilmeyen “Hestî-i Fâtır” başlıklı 1 tercüme; 1 Farsça gazel; muhtelif başlıklarda şiirler ile metâli, ebyât, mesâri bölümleri yer alır. Eserde en çok gazel şeklinde şiir yazıldığı görülür. Şiirlerin sadece yedisinin ne zaman yazıldığı belirtilmiştir, diğerlerinin yazılış tarihi bulunmamaktadır.

Kitaptaki takrizler önemlidir. Bunlar; Mehmet Zihni’nin el-Kavlü’l-ceyyid fi Şerh-i Ebyati’t-telhîs, İsmail Safa’nın Huz mâ Safâ, Şerâfeddin Bey’in Netîce-i Teâmi, Nâzım Bey’in Muhâtabe, Neş’et Efendi’nin Lemeât, Hakkı Efendi’nin Siyer-i Nebî, Mesut Efendi’nin Fersûde, Ali Rıza-zâde Namık Kemal’in Musavverât-ı Şevk, İrfan Bey’in Güftâr- ı Perîşan, Edhem Efendi’nin Bergüzâr-ı Edhem, Ali Nazima’nın Lisân-ı Osmanî, Sadık Vicdanî Efendi’nin Perişân adlı eserleri için kaleme alınmıştır. Fransız şairlerinin eserlerinden yaptığı tercümeler, Naci’nin Fransız Edebiyatı’na olan ilgisini ortaya koyar niteliktedir. Eserde yer alan tarihler ise yeni yapılan bir bina, tanıdıklarının doğum veya ölümleri münasebetiyle düşülmüştür.

Naci, kitaptaki “Üdebâ-yı Zamâne” şiirinde Avrupai tarza özenen şairleri tenkit eder. O, eski tarz içinde yenilik arayışındadır. Eskiye bağlı olmakla birlikte, edebiyatın gelişmesine katkı sağlayacak yenilikçi yaklaşımlara açıktır. Yâdigâr- ı Nâci’de şairin eski içinde yenilik arayışını görmek mümkündür. Özellikle “Görsün Yeni Gördüğüm Güzel Kız”, “Yaşmaklı Melek” şiirleri; şairin bu arzusunu yansıtmaktadır.

Yâdigâr-ı Nâci, Muallim Naci’nin bütün şiirleriyle beraber iki defa neşredilmiştir. Abdülkadir Hayber ve Hüseyin Özbay’ın (1997) hazırladıkları Muallim Naci’nin Şiirleri ile Metin Kayahan Özgül (2016) tarafından hazırlanan Şiirin Hazanında Gazel Dökenler V: Muallim Naci Efendi başlıklı çalışmalar; Yâdigâr-ı Nâci’de yer alan şiirlerin neşrini içerir.

Şairin biyografisi için bk. “Muallim Naci”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muallim-naci