VİŞVANTARA JÂTAKA
budizm, hikâye
?

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ârya Śura’nın Jâtakamâlâ’sında bulunan 9 numaralı Budist jâtakalardan biri.

Śibis ülkesinde kral olan Saṁjaya ve oğlu Viśvantara hoşgörülü tabiatlarıyla halklarını huzur içinde yaşatmaktadırlar. Şehzade Viśvantara sakinliği, hoşgörüsü, bilgisi ve mütevazılığı ile öylesine ünlenmiştir ki kapısına gelen hiçbir dilenciyi eli boş döndürmemektedir. Dilencilere bol bol sadaka sunan şehzade, kraliyet için oldukça önemli ve değerli olan beyaz fili de bağışlar. Fakat bu filin yurt dışına götürülecek olmasıyla kraliyet taraftarları büyük bir kargaşa çıkarırlar, böylece Viśvantara sürgüne gönderilir. Dilencilere hiçbir surette hayır demeyi öğrenememiş olan şehzade, bir gün çocuklarının köle olarak isteyen bir Brâhman'a hayır diyemez ve çocuklarını da bağışlar. Viśvantara’nın eşi Madrî olanlara çok üzülür fakat hikâyenin sonunda Śakra’nın Viśvantara’ya çocuklarını ve kraliyetteki itibarını geri vermesiyle (kral yapılmasıyla) hikâye son bulur (Speyer 2010: 100-128; Khoroche 1989: 58-73).

Bu hikâyenin Eski Uygur Türkçesi ile yazılmış parçaları da bulunmaktadır. Elverskog, Turfansammlung ve Ryûkoku Üniversitesi Koleksiyonunda Viśvantara Jâtaka’ya ait olan dokuz blok baskı fragman ve üç pustaka formatında sayfa tespit edildiğini belirtmiştir. Çevirenin kaynağı belirsiz olsa da eserde Soğdça bir köken ya da Soğd etkisi olduğu ifade edilmiştir. Moğol döneminden kaldığı düşünülen blok baskı fragmanlardan pustaka formatındaki parçaların tarihlerinin belirsiz olduğu ifade edilmiştir (2020: 61). Viśvantara, edebiyatta, heykelde çeşitli yapıtlarda Buddha’nın cömertliğini temsil eden çok popüler bir anlatıdır. Bu metin parçalarının bazıları BT XIII’te yayımlanmıştır. Bunlardan üç tanesi pustaka formundadır (Zieme 1991: 268).

Viśvantara Jâtaka metin fragmanları TM 58 (U 3804), TM 54 (U 4808) , T II D (U 4807), T I μ (4104), T I μ (4105), T I μ (4108), T I μ 502 (U 4125), T II T 612 (U 4208), T II S (U 1794), T II S 32 (U 1708) + T II S 89 (Mainz 36) ve Ôtani fragment, adı ve numaralarıyla Zieme tarafından işaret edilmiştir. Zieme, daha önce Gabain tarafından bahsedilen bu fragmanların Budist anlatılar içinde oldukça popüler olduğunu belirtmiştir. (1985: 39-48).

Eserden Örnekler


(29-32) atası bodistv-qa xu-a saçıg ayayu adaq-ınta yükü[nüp] anası xatun-qa ymä [ ] ançulayu oq yükünmäk qıl[tıl]ar (Zieme 1985: 40).

(babası Bodhisattva'ya çiçekler saçarak saygıyla ayağına secde ettiler. Annesi hatuna da böylece secde ettiler.)


(37-40) bo sav-ıg äşidip manda[r]i bodistv tigin-kä sözläti boduçaq-larım-nıng qarnı açmış bolar-qa aş alıp kälä[yi]n (Zieme, 1985: 41).

(Mandari, bu sözü işitip prense yavrucaklarımın karnı aç, onlara yiyecek alıp geleyim (diye) söyledi.)

Kaynakça


Elverskog, Johan (2020). Budist Uygur Edebiyatı. (Çev. M. Ağca, D. Uzunkaya), Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.

Speyer, J.S. (2010). Jātakamālā or Garland of Birth-Stories by Āryaśūra, Electronic Edition.

Zieme, Peter (1991). Die Stabreimtexte der Uiguren von Tutfan und Dunhuang. Budapest: Akademie Kiado, z. 268.

Zieme, Peter (1985). Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren. Berlin: Akademie Verlag, z. 39-48.

https://jatakastories.div.ed.ac.uk/textual-collections/aryasuras-jatakamala/

Atıf Bilgileri


besli, nurdan. "VİŞVANTARA JÂTAKA". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/visvantara-jataka. [Erişim Tarihi: 01 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SAMANTABHADRACARYÂPRANİDHÂNA Kalım Keyşi Diğer Tuğçe COŞKUN SEBER
Görüntüle
2 SADDHARMAPUNDARÎKA SÛTRA ŞERHİ ? Dr. kenan azılı
Görüntüle
3 NÎLAKANTHAKA SÛTRA Şingko Şeli Tutung Dr. kenan azılı
Görüntüle
4 DÎVÂN (ŞÎRÎN) Şîrîn, Şîrîn-i Dehlevî, Şîrîn-i Gûr, Radıyye Begüm, Raziye Begüm Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz
Görüntüle
5 ALTUN YARUK Şıñko Şeli Tutuñ Prof. Dr. Ceval Kaya
Görüntüle
6 SEKİZ YÜKMEK YARUK / Fo shuo tian di ba yang shen zhou jing ŞİNGKO ŞELİ TUTUNG Hüseyin Yıldız
Görüntüle