- Yazar Biyografisi (TEİS)
? - Madde Yazarı: Dr. Nurdan Besli
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Eski Uygur
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Uygur
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Hikâye (Öykü)
- Yayın Tarihi:03/11/2021
VİŞVANTARA JÂTAKA
budizm, hikâye?
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ârya Śura’nın Jâtakamâlâ’sında bulunan 9 numaralı Budist jâtakalardan biri.
Śibis ülkesinde kral olan Saṁjaya ve oğlu Viśvantara hoşgörülü tabiatlarıyla halklarını huzur içinde yaşatmaktadırlar. Şehzade Viśvantara sakinliği, hoşgörüsü, bilgisi ve mütevazılığı ile öylesine ünlenmiştir ki kapısına gelen hiçbir dilenciyi eli boş döndürmemektedir. Dilencilere bol bol sadaka sunan şehzade, kraliyet için oldukça önemli ve değerli olan beyaz fili de bağışlar. Fakat bu filin yurt dışına götürülecek olmasıyla kraliyet taraftarları büyük bir kargaşa çıkarırlar, böylece Viśvantara sürgüne gönderilir. Dilencilere hiçbir surette hayır demeyi öğrenememiş olan şehzade, bir gün çocuklarının köle olarak isteyen bir Brâhman'a hayır diyemez ve çocuklarını da bağışlar. Viśvantara’nın eşi Madrî olanlara çok üzülür fakat hikâyenin sonunda Śakra’nın Viśvantara’ya çocuklarını ve kraliyetteki itibarını geri vermesiyle (kral yapılmasıyla) hikâye son bulur (Speyer 2010: 100-128; Khoroche 1989: 58-73).
Bu hikâyenin Eski Uygur Türkçesi ile yazılmış parçaları da bulunmaktadır. Elverskog, Turfansammlung ve Ryûkoku Üniversitesi Koleksiyonunda Viśvantara Jâtaka’ya ait olan dokuz blok baskı fragman ve üç pustaka formatında sayfa tespit edildiğini belirtmiştir. Çevirenin kaynağı belirsiz olsa da eserde Soğdça bir köken ya da Soğd etkisi olduğu ifade edilmiştir. Moğol döneminden kaldığı düşünülen blok baskı fragmanlardan pustaka formatındaki parçaların tarihlerinin belirsiz olduğu ifade edilmiştir (2020: 61). Viśvantara, edebiyatta, heykelde çeşitli yapıtlarda Buddha’nın cömertliğini temsil eden çok popüler bir anlatıdır. Bu metin parçalarının bazıları BT XIII’te yayımlanmıştır. Bunlardan üç tanesi pustaka formundadır (Zieme 1991: 268).
Viśvantara Jâtaka metin fragmanları TM 58 (U 3804), TM 54 (U 4808) , T II D (U 4807), T I μ (4104), T I μ (4105), T I μ (4108), T I μ 502 (U 4125), T II T 612 (U 4208), T II S (U 1794), T II S 32 (U 1708) + T II S 89 (Mainz 36) ve Ôtani fragment, adı ve numaralarıyla Zieme tarafından işaret edilmiştir. Zieme, daha önce Gabain tarafından bahsedilen bu fragmanların Budist anlatılar içinde oldukça popüler olduğunu belirtmiştir. (1985: 39-48).
Eserden Örnekler
(29-32) atası bodistv-qa xu-a saçıg ayayu adaq-ınta yükü[nüp] anası xatun-qa ymä [ ] ançulayu oq yükünmäk qıl[tıl]ar (Zieme 1985: 40).
(babası Bodhisattva'ya çiçekler saçarak saygıyla ayağına secde ettiler. Annesi hatuna da böylece secde ettiler.)
(37-40) bo sav-ıg äşidip manda[r]i bodistv tigin-kä sözläti boduçaq-larım-nıng qarnı açmış bolar-qa aş alıp kälä[yi]n (Zieme, 1985: 41).
(Mandari, bu sözü işitip prense yavrucaklarımın karnı aç, onlara yiyecek alıp geleyim (diye) söyledi.)
Kaynakça
Elverskog, Johan (2020). Budist Uygur Edebiyatı. (Çev. M. Ağca, D. Uzunkaya), Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Speyer, J.S. (2010). Jātakamālā or Garland of Birth-Stories by Āryaśūra, Electronic Edition.
Zieme, Peter (1991). Die Stabreimtexte der Uiguren von Tutfan und Dunhuang. Budapest: Akademie Kiado, z. 268.
Zieme, Peter (1985). Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren. Berlin: Akademie Verlag, z. 39-48.
https://jatakastories.div.ed.ac.uk/textual-collections/aryasuras-jatakamala/
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | SAMANTABHADRACARYÂPRANİDHÂNA | Kalım Keyşi | Diğer Tuğçe COŞKUN SEBER |
Görüntüle | ||
2 | SADDHARMAPUNDARÎKA SÛTRA ŞERHİ | ? | Dr. kenan azılı |
Görüntüle | ||
3 | NÎLAKANTHAKA SÛTRA | Şingko Şeli Tutung | Dr. kenan azılı |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (ŞÎRÎN) | Şîrîn, Şîrîn-i Dehlevî, Şîrîn-i Gûr, Radıyye Begüm, Raziye Begüm | Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz |
Görüntüle | ||
5 | ALTUN YARUK | Şıñko Şeli Tutuñ | Prof. Dr. Ceval Kaya |
Görüntüle | ||
6 | SEKİZ YÜKMEK YARUK / Fo shuo tian di ba yang shen zhou jing | ŞİNGKO ŞELİ TUTUNG | Hüseyin Yıldız |
Görüntüle |