- Yazar Biyografisi (TEİS)
Süleymân, Süleymân Çelebi, Süleymân Fakîh, Süleymân Dede - Madde Yazarı: Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
- Eser Yazılış Tarihi:812/1409-10
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mevlid
- Yayın Tarihi:07/09/2021
VESÎLETÜ’N-NECÂT / MEVLİD (SÜLEYMÂN ÇELEBİ)
Hz. Muhammed’in doğumunun ve hayatının kimi safhalarının anlatıldığı mesneviSüleymân, Süleymân Çelebi, Süleymân Fakîh, Süleymân Dede (d. 750-755/1350-1355 arası - ö. 825/1422 ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Kaynaklarda zikredildiğine göre Bursa Ulu Cami’de bir vaiz, Bakara Suresi’nin “Biz, Allah’ın peygamberlerinden hiçbiri arasında ayrım yapmayız.” mealindeki 285. ayetine telmihle Allah’ın peygamberlerinin birbirlerine üstünlüğü olmadığını, dolayısıyla Hz. Muhammed’i Hz. İsa’ya tercih edemeyeceğini söyleyince cemaatten biri ayağa fırlayarak vaize ayette kastedilen üstünlüğün sadece “peygamberlik” yönünden olduğunu söyler ve “Eğer ayetten böyle bir mana çıkarılacak olsaydı ‘İşte biz o peygamberlerden bazısını bazısına üstün kıldık.’ ayeti nazil olmazdı.” diye itiraz eder. Buna rağmen cemaatin büyük çoğunluğu vaizi haklı bulur. Bu hadisenin devamını da anlatan Latîfî’ye göre (Canım 2000: 134-135) Süleyman Çelebi, Mevlid’ini bu olay üzerine yazmıştır.
Eserden Örnekler
Mevlûd-ı Mustafâ Aleyhi's-Selâm
Allah adın zikr idelüm evvelâ
Vâcib oldur cümle işde her kula
Allah adın her kim ol evvel ana
Her işi âsân ide Allâh ana
Allah adı olsa her işün öni
Hergiz ebter olmaya anun sonı
Kâle’n-nebiyyu (aleyhi’s-selâm) kullu emrin zî bâlin lem yebde’ bismillahi fehuve ebter
Her nefesde Allah adın di müdâm
Allah adıyla olur her iş tamâm
Işk ile gel imdi Allâh eydelüm
Derd ile göz yaş ile âh idelüm
Ola ki rahmet kıla ol pâdişâh
Ol Kerîm ü ol Rahîm ü ol İlâh
Âlim ü Allâm ü Gaffâru’z-zünûb
Sâni’ ü Tevvâb ü Settârü’l-uyûb
Dâyim ü Deyyân ü Muhsî vü Şekûr
Vâhibü’l-ihsân Ganî Fettâh u Nûr
Sâdıku’l-kavl ü Azîm ü Zü’l-Celâl
Kâsimü’r-rızk u Mukîm ü Lâ-yezâl
Kâdir ü Kahhâr u Kayyûm u Kadîr
Fâtır u Hallâk u Rezzâk u Habîr
(…)
Ey azîzler üşde başlaruz söze
Bir vasiyyet kıluruz illâ size
Ol vasiyyet kim direm her kim tuta
Misk gibi kohusı cânlarda düte
Hak Te'âlâ rahmet eyleye ana
Kim beni ol bir du'âyile ana
Her ki diler bu du'âda bulına
Fâtiha ihsân ide ben kulına
Allah ana dâyimâ lutf işleye
Kim sevâbın okuyup bagışlaya
Ol gişi dünyâdan îmânla göçe
Kim bana bundan du'â kılup geçe
Dahı her kime ki ire bu kitâb
Kılmaya bize hatâsiyçün itâb
Lutf ide ma’zûr duta eksügüni
Dimeye hem kimseye eksügüni
Şâ'iri gibi bunun eksügi çok
Olmaya bir beyti kim eksügi yok
Ger nazar kılsalar eksük sözüne
Ugramayalar bir eksüksüzine
Gerçi tâmm u nâkısı kâmil bilür
Kâmil olan cümleyi kâmil bilür
Anlarun kim eksügi çok işinün
Eksügin gözler olur her gişinün
Her gişi kim ola ol eksüksüz er
Kılmaz ol hiç kimse aybına nazar
Lutf ile aybını setr idün bunun
Hem bu olur işi her lutf issinün
Eksügüme kıldum uş ben i’tirâf
Her ki ehl-i lutf ola kıla mu'âf
(…)
Ol gice kim togdı ol Hayrü’l-beşer
Anası anda neler gördi neler
Her ne kim görindiyise gözüne
Hem dahı vâki’ olanı özüne
Ol rebî'ü’l-evvel ayı nicesi
On ikinci gice isneyn gicesi
Ne didügin işid imdi iy hümâm
Togdugın bildürdi ol halka tamâm
Didi bir nûr çıkdı_evümden nâgehân
Göklere dek nûr ile toldı cihân
Hem hevâ üzre döşendi bir döşek
Adı Sündüs döşeyen anı melek
Üç alem dahı dikildi üç yire
Her birisi eydeyim nire nire
Magrib ü maşrıkda ikisi anun
Biri tamında dikildi Ka’benün
Bildüm anlardan ki ol halkun yegi
Kim yakîn oldı cihâna gelmegi
Çünki bu işler bana oldı yakîn
Ben evümde otururken yalnuzın
Yarılup dîvâr çıkdı nâgehân
Üç bile hûrî baña oldı ayân
Çevre yanuma gelüp oturdılar
Mustafâyı birbirine muştılar
İrdi hûrîler bölük bölük bugur
Yüzleri nûrından evüm toldı nûr
Didiler oglun gibi hiçbir ogul
Yaradılalı cihân gelmiş degül (Öztürk 2021: 1, 3-4, 14-15)
Kaynakça
Ali Emîrî (1335, 31 Kânunusani ). “Kıbleli-zâde Fuad Beg’in (Süleymân Fakîh ve Mevlid-i Şerîf) Makâlesine Cevâb”. Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası, 1 (11): 197-205.
Ateş, Ahmed (1954). Süleyman Çelebi, Vesiletü’n-Necat - Mevlid. Ankara: TDK Yay.
Aymutlu, Ahmet (1958). Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerif. İstanbul: Berksoy Matbaası.
Baykal, Kazım (1999). Süleyman Çelebi ve Mevlid. (hzl. K. Atlansoy). Bursa: Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Yay.
Canım, Rıdvan (2000). Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme – Metin). Ankara: AKM Yay.
Gafarov, Rahim (2007). “Günümüz Kırım’ında Mevlid Geleneği”. Süleyman Çelebi ve Mevlid - Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay. 388-392.
İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1970). Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: MEB Yay.
Kocatürk, Vasfi Mahir (1970). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.
Köksal, M. Fatih (2011). Mevlid-nâme. Ankara: TDV Yay.
Köksal, M. Fatih (2018). “Vesîletü’n-Necât’ın Nüshaları Meselesi ve Eserin İki Bin Beyitlik Bir Nüshası”. 2. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi/2nd International Congress Of Eurasian Social Sciences, 4-7 April / Nisan 2018 Side / Antalya, Bildiri Tam Metinleri Kitabı. 93-99. http://semp.ijoess.com/upload/9ad770af-84fb-4cd1-8af0-d25d9817a187.pdf [Erişim tarihi: 07.09.2021]
Mevlid Külliyatı: Süleyman Çelebi, Vesîletü’n-Necât ve Tercümeleri (2016). (ed. B. Kemikli). Ankara: DİB Yay.
Okiç, M. Tayyib (1975). “Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidi’nin Tercemeleri”. Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Mecmuası, I: 17-78.
Öztürk, Furkan (2021), Süleyman Çelebi, Vesîletü’n-Necât -Mevlid-. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
Pekolcay, Necla (1950). Türkçe Mevlid Metinleri. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Pekolcay, Necla (1980). Mevlid (Vesîletü’n-Necât), Süleyman Çelebi. Ankara: TDV Yay.
Sıbgatullina, Elfine (2006). “Süleyman Çelebi Eseri ve Kazan Tatarlarında Mevlid Kitapları”. I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı 9-5 Nisan 2006 Çeşme / İzmir –Bildiriler. C. V. (ed. F. Türkmen ve G. Gülsevin). Ankara. 1916-1920.
Timurtaş, Faruk K. (1970). Süleyman Çelebi, Mevlid. İstanbul: MEB Yay.
Ünver, İsmail (1978). “Ahmedî’nin İskendername’sindeki Mevlid Bölümü”. TDAY Belleten 1977. 355-411.
Veled Çelebi (1927, 6 Teşrinievvel ). “Süleyman Çelebi Mevlidi ve Me’hazları [1]”. Hayat, 2 (45): 14-16.
Yavuz, Kemal (2000). Âşık Paşa Garîb-nâme. C. 1. Ankara: TDK Yay.
Yavuz, Kemal (2007). “Mevlid’in Türkçe Kaynakları, Şerhleri ve Mevlid Metni Üzerine”. Süleyman Çelebi ve Mevlid - Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay. 61-86.
Yılmaz, Ozan (2011). Cabbarzade Mehmed Ârif Bey, Mevlid Şerhi Îzâhü’l-Merâm Alâ Seyyidi’l-Enâm. İstanbul: Kurtuba Kitap.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
2 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
3 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
4 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
10 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |