Bektaşi tarikatının önde gelen müritlerinden Seyyid Ali Sultan’ın Rumeli’nin fethi sırasında gösterdiği kerametlerin anlatıldığı eser. Nazım nesir karışık yapıdaki eserin yazarı ve ne zaman yazıldığı net değildir. Yazarı metin içindeki manzumelerden birinde Cezbî mahlaslı bir şair olarak görünmektedir. Asıl adı İbrahim Cezbî Başmakçızâde olan, Seyyid Ali Sultan’ın kazaskerliği döneminde kadılık yapmış ve bazı tezkirelerde de adı geçen bu ismin eserin yazarı olmadığı düşünülmektedir. Adı geçen Cezbî 17. yüzyılın sonları 18. yüzyılın başlarında yaşadığı için O’nun eserin yazarı değil, sonradan kaleme alan kişi olduğu düşünülebilir. Çünkü eserin dili ve üslûbuna bakılırsa 15. yüzyıl ya da 16. yüzyılın ilk yarısında yazılmış olması ihtimali yüksektir (Ocak 2012: 41).

Eser, Allah’a hamd, Hz. Muhammed’e salat-u selam ile başlar ve sebeb-i telif ile devam eder. Başlangıçta verilen bilgilere göre Rumeli’nin fethi, her biri birbirinden farklı kerametler gösteren ve akabinde halk tarafından mezarları birer ziyaretgâha dönüştürülen mübarek gazi erenler tarafından gerçekleşmiştir (Yıldırım, 2007: 14-15). Eser, başta Seyyid Ali Sultan olmak üzere beraberinde Seyyid Rüstem Gazi ve kırk erenlerin kerametleri ve Rumeli’nin fethinde oynadıkları rollerin anlatımı ile devam eder. Dinleyiciler için öğüt ve nasihatler ile son bulur (Yıldırım 2007: 23).

Eser; muhteva ettiği olaylar, şahıslar, yer isimleri gibi hususlar itibariyle gerçek olayların menkabevî bir üslup ile anlatılmış hali kabul edilebilir (Ocak 2010: 54-55). Eserde verilen bilgiler tarih kaynakları ile karşılaştırıldığında bir uyum içinde olduğu görülmektedir (Yıldırım 2007: 61).

Eserin nüshaları Türkiye ve Kahire nüshaları olarak ikiye ayrılmaktadır. Türkiye’de içeriği birebir aynı üç nüsha bulunmaktadır. Ankara’da Milli Kütüphane’de nr. 1189’da yer alan nüsha, H. 1313/M. 1895 yılında istinsah edilmiş olup müstakil bir eserdir. Diğer nüsha İstanbul Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları bölümünde K. 734/4 sıra numarasında ve “Gazi Erenler Hakkında Risale” adıyla kaydedilmiştir. H. 1306/M. 1889 tarihinde istinsah edilen bir cönk içinde yer alan nüshada öncelikle Abdal Musa Velâyetnamesi ve Kaygusuz Abdal’ın Abdal Musa’ya erişip ona mürit olmasını anlatan risale yer alır. Türkiye’de yer alan üçüncü nüsha Yapı Kredi Bankası Sermet Çifter Kütüphanesi 62 numarada kayıtlıdır. H. 1303/M. 1886 yılında Muhacirinden Mehmet Şerif tarafından istinsah edilmiştir. (Yıldırım 2007: 45-46). Bunlardan başka Kızıldeli Ocağı’nın babası olan Lütfi Akyurt’ta bulunan bir nüsha ile Irene Beldiceanu-Steinherr’in Suraiya Faroqhi tarafından kendisine bir fotokopisinin verildiğini ifade ettiği Gölpınarlı nüshası da vardır (Beldiceanu-Steinherr ve Yıldırım’dan aktaran Şahin 2010: 18). Kahire nüshası Türkiye nüshalarından bazı farklılıklar içermekle beraber; Kahire’de Mukattam Tepsi’nde bulunan Kaygusuz Abdal Tekkesi’nde olup tekkenin kapatılmasıyla kaybolmuştur. Ancak bu eserden yapılan iki kopya söz konusudur. Bunların ilki Connecticut’ta Hartford Seminary Library’de diğeri Arnavutluk Devlet Arşivleri’nin Türkçe bölümünde 186 numarada kayıtlıdır (Yıldırım 2007: 45-46).

Eser ile ilgili ilk çalışma John K. Birge (1937) tarafından yapılmıştır. Bedri Noyan (1999) tarafından ilk kez eserin tıpkıbasımı ve Latin harflerine aktarılması yapılmıştır. Rıza Yıldırım (2007) eserin nüshalarının karşılaştırılmasına da yer verdiği yeni bir neşrini yapmıştır. Bunlardan başka eser hakkında Yıldırım (2001) ve Hasçelik (2020) tarafından yüksek lisans tezi hazırlanmıştır. Ayrıca Irene Beldiceanu-Steinherr (1971, 1999), Ocak (2010, 2012), Yıldırım (2008, 2010), Şahin (2008, 2010), Yılmaz (2021) ve H. İ. Şahin (2010) tarafından hazırlanan çalışmalarda eser farklı bakış açıları ile ele alınmıştır.