Son dönem Osmanlı âlim ve ediplerinden olan ve daha çok gazete ve mecmualardaki yazılarıyla tanınan Mehmed Hayri’nin (d. 1272/1855-ö. 1326/1909), Bûsîrî’nin (ö. 696/1297?) Kasîde-i Bürde’si için kaleme aldığı mensur Türkçe şerh. Mehmed Hayrî; Hediyye adını verdiği bu muhtasar şerhin mukaddimesinde eli kalem tutan herkesin bir eser ortaya koymak için koşuşturduğunu, kendisinin de bu hevesle bazı karalamalar yaptığını fakat değersiz olduklarını düşündüğü için bunları yayımlama cesareti bulamadığını ifade etmektedir. Emek verilen her yapıtı, insanoğlunun ömür ağacından toplanan bir meyveye hatta en kıymetli varlık olarak kabul edilen evlada benzeten Mehmed Hayrî, bu eserlerin unutulup gitmesine hiçbir vicdanın rıza göstermeyeceğine dikkat çekmektedir. Yazar, bundan sonra neşredeceği yapıtlara hayırlı bir başlangıç olması temennisiyle Kasîde-i Bürde’nin Arapça ve Türkçe şerhlerinden gücü nispetinde çıkardığı bazı nitelik ve meziyetleri bir araya getirdiğini ancak kaynak şiirin belagati karşısında aciz kaldığını belirtmektedir. Böyle yüce bir esere şerh yazma cüreti gösterdiği için affını isteyen müellif, asıl maksadının söz konusu kasideyi Arapça bilmeyen din kardeşlerine izah etmek ve bu vesileyle Hz. Peygamber’in şefaatine erişmek olduğunu bildirmektedir. Mehmed Hayrî, mukaddimenin ardından Bûsîrî’nin hayatı ve eserleri hakkında kısaca bilgi vermekte, Kasîde-i Bürde’nin yazılış hikâyesi, vezni, isimlendirilişindeki farklılıklar, hastalar için şifa niyetiyle kıraat edilmesi, okunuş adabı ve diğer bazı hususiyetleri ile ilgili çeşitli açıklamalar yapmakta ve sonrasında şerhe geçmektedir.

Mehmed Hayrî’nin “Mukaddime”, “Fâide” ve “Tenbîh-i Mühîm” gibi giriş bölümlerinde uzun cümlelerden ve terkiplerden oluşan ağır bir dil kullandığı fakat şerhin yapıldığı kısımda konuyu uzun uzadıya anlatarak okuyucuyu yormayan, daha sade ve anlaşılır bir üslup tercih ettiği görülmektedir. Müellif, beyitlerin şerhini yaparken öncelikle kelime veya kelime gruplarının manalarını kısa ilavelerle vermiş, daha sonra “Mefhûm-ı Beyt” başlığıyla beytin ne anlatmak istediğini muhtasar bir şekilde ifade etmiştir. Beyitleri tek tek şerh eden şârih, herhangi iki beytin izahını bir arada vermemiştir. Bunun yanında beyitlerde açıklama gereği duyduğu bazı önemli kavramları kısaca izah etmiş ancak gramer veya sanat bilgisi gibi detaylara girmemiştir. Yazar, çeşitli hastalıklara şifa maksadıyla okunan bazı özel beyitlerin şerhinde Kur’ân-ı Kerîm’den, hadislerden ve muhtelif şârihlerden yaptığı alıntılarla eserini zenginleştirmiş ve yer yer derkenarlarda Kasîde-i Bürde’nin özellikleri ve halk kültüründeki yeri ile ilgili birtakım bilgilendirmeler yapmıştır. Nesih hatla yazılan şerhte, vurgulanmak istenen kelimeler ve başlıklar yay ayraç içine alınmıştır. Kaynak beyitler, şerh metninden büyükçe yazılmış ve harekelenmiştir. Mehmed Hayrî, 146 sayfadan oluşan şerhinin sonunda "fâʻilâtün fâʻilâtün fâʻilâtün fâʻilün" vezniyle 46 beyitlik bir naʻt kaleme almıştır. Eser, İstanbul Mahmud Bey Matbaası’nda 1299/1882 yılında basılmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Mehmed Hayri Bey, Rusçuklu”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehmed-hayri-bey-ruscuklu