Antepli Hasan Aynî''nin Türkçe ve Farsça şiirlerden oluşan eseri.  Aynî Dîvânı, toplam 5022 beyitten meydana gelmekte olup  10 kaside, 228 gazel, 3 müstezad, 1 bahr-i tavil, 522 tarih, 1 terci-bend, 5 tahmis, 2 mesnevi, 15 kıt'a, 12 müfred, 26 matla, 2 muamma içermektedir. 

Aynî Divanı'nın yarıdan fazlasını tarih manzumeleri oluşturmaktadır. Herhangi bir hadiseye tarih düşürmek konusunda Surûrî'den sonra en çok başarı gösteren odur. Bir vak‘a için başka başka ifade tarzlarıyla aynı tarihi otuz-kırk şekilde tespit edebilen Aynî, şairlik yönüyle de büsbütün değersiz sayılamaz. Dîvân'ındaki bazı manzumelerde özellikle leff ü neşir sanatıyla yazdığı 78 beyitlik kasidesinde ve Keçecizâde İzzet Molla ile karşılıklı söylediği "Müşâ‘are-i İmtihânü'ş-şu‘arâ" namıyla yazdığı 20 adet gazelde şairlik hünerini ortaya koymuştur. Tarih düşürme üstadı olan ve bir "tarih şairi" diyebileceğimiz Aynî, her şeyden evvel maharetli bir nâzımdır. Her ne kadar divan edebiyatının mümtaz şahsiyetlerinden değilse de manzumeleri arasında şahsi kudretini gösterecek bazı orijinal parçalar da göze çarpmaktadır. Surûrî, onun şiirleri hakkında "Mesmû‘ olur âvâzı görünmez göze bir şey" diyerek biraz da olumsuz olan düşüncelerini belirtir. Fakat İzzet Molla'nın onu "Asrın Bâkî'si" addetmesi de dikkate şayandır. Türkçe ve Farsça divanında bulunan azımsanmayacak sayıdaki manzume etkilendiği ve değer verdiği Türk ve İran şairlerine naziredir. Aynî'de özellikle Şeyh Gâlib tesiri görülür. Sâkînâmesi'nde ise bu büyük şairden mülhem olduğu açıkça anlaşılmaktadır. Şeyh Gâlib'i nazirelerde takip ettiği görülmektedir.  Aynî'ye bir mukallit, fakat muvaffak olan iyi bir mukallit demek yanlış olmaz.

Aynî, edebî şahsiyetini gazelleri ile değil, ancak tarih manzumeleri ve Sâkînâme adlı eseri ile göstermiştir. Hakkında bilgi veren bütün kaynakların övgüyle bahsettiği Aynî'ye bunların aksine Es‘ad Efendi "Bâğçe-i Safâ-endûz" adlı meşhur tezkiresinde garazkarâne bir tarzda yaklaşmıştır. Es‘ad Efendi'ye göre Aynî, "kötü alışkanlıkları yüzünden medreseden kovulmuş ve ulema meclislerinden uzaklaştırılmış; dalkavuk mizaçlı; sırf maddi menfaat ve caize için aslında şairlikten sayılmayan tarih düşürme yolunu seçmiş; biraz tarih manzumesi ve gazel tedarik ederek iyi kötü, bazen de değersiz şiirler ortaya koymuş; aslında şâir değil müteşâir (şair geçinen) sınıfına sokulması gereken; yaşı yetmişi geçtiği halde hâlâ mal ve makam hırsı olan, bu yaşta bile beyaz sakalı üstüne papas karası döken (şarap içen); sapık zevkleri olan; ayyaş ve mala haris; saçını sakalını boyamak ve fes giymek gibi mevkiine uymayan hareketlerde bulunan; zamanının önemli insanlarına yaklaşabilmek için bazan Mevlevî, bazan da Celvetî veya Nakşbendî geçinen; aslında bir cehl-i mürekkeb nişanesi taşımasına rağmen bir merkep yükü şiirini yanında gezdirerek ve bunları meclislerde okuyarak meclistekilerin başını ağrıtan; bir medresede verdiği derste öğrenciler tarafından yanlışları ortaya çıkarılarak "Hoca efendi bir nesne bilmiyor" istihzasına muhatap olan" bir şahsiyettir. Aslında Es‘ad Efendi ile Aynî'nin münasebetleri önceleri çok iyidir. Es‘ad Efendi Aynî'nin Sâkînâme'si için 28 beyitlik, ayrıca iki beyitlik bir takriz yazmış, ayrıca Aynî'nin bazı gazellerini de tanzir etmiştir. Hatta bu nazirelerinde Aynî'nin kudretli bir şair olduğunu da söylemiştir. Yine Aynî de Es‘ad Efendi'nin bazı vazifelere tayini dolayısıyla birtakım tarih manzumeleri yazmıştır. Bilmediğimiz bir nedenden dolayı Aynî ile Es‘ad Efendi'nin araları açılmış olmalıdır. 

Aynî, kendi devrinde padişah tarafından "Mümeyyizü'ş-Şu‘arâ" tayin edilmiştir. Bu da gösteriyor ki her ne kadar zayıf şiirleri bulunsa da Aynî devrinde yine de takdir gören bir şairdir. Bu özelliğini hemşehrilerinden Antepli bir şair olan Hasırcıoğlu da ifade etmiştir. Aynî, İstanbul‘a gelince Şeyh Gâlib, Sürûrî, Sünbülzâde Vehbî, Keçecizâde İzzet Molla, Refî‘-i Kâlâyî gibi şairlerle tanışmış, onlarla edebî münasebetlerde, musahabelerde bulunmuş ve şiirinin gelişmesinde bu şairlerin büyük etkisi olmuştur. Özellikle İzzet Molla ve Sürûrî ile müşâareleri vardır. Sürûrî ve Refî‘-i Kâlâyî ile aralarında karşılıklı çok müstehcen hicviyelerin bulunduğunu da görüyoruz. Fatin Tezkiresi ve diğer bazı kaynaklar Aynî'nin Mevlevî olduğunu bildiriyor. Dîvân'da Mevlânâ'nın adı çeşitli vesilelerle 20 yerde geçmektedir. Bunların yanında bir Mevlevî olan Hâlet Efendi övgüsünde yazılan 10. kaside aynı zamanda inşa edilen bir Mevlevihane'nin yapılış tarihini de vermektedir. 151. tarih Galata Mevlevîhanesi'nin tecdidine; 152 ve 153. tarihler bir Mevlevihane olan Kütahyadaki Arguniyye Dergâhı tecdidine; 331. tarih Bursa Mevlevihane'sindeki çeşmeye; 415. tarih Kullekapısı Mevlevîhâne şeyhi Kudretullah Efendi'nin oğlunun doğumuna; 489. tarih Mevlevî Ahmed Dede'nin vefatına; 494. tarih Mevlevî Ali Dede'nin vefatına yazılmış, ayrıca Aynî, Nef‘î'nin Mevlânâ övgüsünde yazdığı bir kasideyi de tahmis etmiştir. Nakşbendîliğin Hâlidiye kolunun kurucusu Mevlânâ Hâlid Ziyâüddin Bağdâdî'nin adı ise Dîvân'da 9 yerde geçmektedir. Hâlid Ziyâüddîn'den sürekli olarak saygıyla bahseden, onun feyzinden faydalandığını bildiren, şiirlerine nazire yazan Aynî, bir beytinde mürşidinin Hâlid-i Bağdâdî olduğunu açıkça belirtiyor.  Nazmü'l-Cevâhir'den 10 yıl önce yazılan ve Nazmü'l-Cevâhir'in ilk şekli olan Dürrü'n-Nizâm'da, "Kitâb-ı Mesnevî'den feyz alup ben Münîb oldum tarîk-i Celvetî'den" diyerek Celvetî olduğunu belirten Aynî, Nazmü'l-Cevâhir'de, "Olup bir mürşid-i âgâha bende / Sülûk itdim tarîk-i Nakşbend'e" diyerek bu defa da Nakşbendî olduğunu söylüyor. Dürrü'n-Nizâm ve Nazmü'l-Cevâhir'de aynı şekilde geçen şu beyitle Aynî oğluna şöyle öğüt veriyor: "Kitâb-ı Mesnevî'yi hırz ı cân it / Hezâr ı gülşen-i râz ol figân it".   Tarikatlara karşı büyük sevgi besleyen Aynî, bu sevgiyi oğluna da aşılamaya çalışmakta ve adı geçen eserlerin bir başka yerinde oğluna öğütler vermektedir.  Bu bilgiler şunu gösteriyor ki bütün tarikatlara saygı duyan Aynî, önce Celvetî sonra Nakşbendî tarikatına intisap etmiş, Mevlânâ ve Mevleviliğe duyduğu sevgi dolayısıyla da Mevlevilikte karar kılmıştır.

Antepli Aynî, zamanının orta dereceli şairlerinden olup zeki, âlim, hünerver bir şahsiyettir. Oğullarından Gâlib Efendi, babası Aynî'nin yolundan gitmiş ve şiirler de yazmıştır. Babasının ölümünden beş yıl sonra 1258/1862 yılında Aynî Dîvânı'nı bastırmıştır.  Eserin elde yazma nüshası bulunmamaktadır. Bu eser, Mehmet Arslan tarafından yayımlanmıştır (2004).

Şairin biyografisi için bk. "Aynî, Antepli". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ayni-antepli