TULÛÂT (İBN-İ ÖMER CEVDET)
tercüme ve telif şiirler
Abdullah Cevdet (d. 9 Eylül 1869 - ö. 29 Kasım 1932)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdullah Cevdet’in telif ve tercümelerden oluşan manzum-mensur eseri. İbn-i Ömer Cevdet imzasıyla yayımlanan kitabın kapak sayfasında “Ba'zı münderecât” başlığı altında muhteva kısmen belirtilmiş, “Manzum ve mensur, mütercem ve mü’ellif eş’âr mecmu’asıdır.” ibaresine yer verilmiştir. Girişte yer alan mektup, Recâizâde Mahmut Ekrem'e aittir. Şiirlerini yayımlanmadan önce Recâizâde Mahmut Ekrem’e gönderen Abdullah Cevdet'in arzusu üzerine Ekrem, “rengîn bir tulû‘a” benzettiği esere Tulû‘ât adını verip eseri belâgat ve fesâhat açısından değerlendirmiştir.

Tercüme ve telif metinlerden oluşan eserdeki şiirlerin sayısı 57’dir. “Muganniye” adlı telif metin ise kısa hikâye türünde kaleme alınmıştır. Telif bir şiir olan “Na’t-ı Şerîf”, yazarın daha sonra yayımlanan Ramazan Bahçesi (1308) adlı eserinde de yer almaktadır. Abdullah Cevdet’in hece vezni ile yazdığı ilk şiiri olan “Dihkân – (Millî vezin)” dışında, eserdeki diğer manzumelerde aruz vezninin çeşitli kalıpları kullanılmıştır. Şiirlerde din, aşk, tabiat, hüzün, kader, kötümserlik ve merhamet temi ön plana çıkar. Taner Turan, Abdullah Cevdet’in tercüme şiirlerinin Alfred de Musset, Victor Hugo, François Coppée, André Marie de Chénier gibi şairlere ait olmasından hareketle, eserin muhtevasında Fransız romantizminin etkileri bulunduğunu ifade eder. Kemal Özdemir, “Tahazzün-i ‘Amîk”te şairin inanç yönünden kapıldığı olumsuz tesirlerin izlerinin bulunduğunu; “Şopenhavr”, “Yine O İftirâk – Feryâd!”, “Yâdigâr-ı Seferberî” ve “Hafakân” şiirlerinde kader anlayışını yansıttığını belirtir. “Dihkân – (Millî vezin)”, “Tefekkür”, “Samsun’dan Hareket”, “Amasya Bağları Arasından Geçiş”, “Çengel Boğazı’ndan Geçiş”, “Dağların Arasından Geçiyorduk”, “Vapurda Seher”, ve “Cûşiş-i Nesîm” şiirlerine tabiat manzaraları; “Terennüm”, “Sipihr”, “‘Arz-ı Mahsûsât”, “Sevdâ -Yâhud Terâne-i Muhabbet” ̧ “Nevâ-yı Teessür”, “Sevdâm”, “Yâd Et! – Alfred de Musse’ye taklîd” ve “Tanzir fakat Mukâbele – Levâhik” şiirlerine ise aşk duygusu ve sevgili hâkimdir.

Eserin muhtevasını oluşturan metinler sırasıyla; “Na’t-ı Şerîf”, “Tevcid-i Tehlil-âmiz”, “Zemzeme-i İbtihâl”, “Vâlide ile Çocuk Beyninde Muhâvere”, “Terennüm”, “Tekeddür -Musse’den Tercüme”, “Kıt’acık”, “Muganniye”, “Kıt’a”, “Sipihr”, “Geceye – Parni’den”, “Dihkân – (Millî vezin)”, “Hassâsiyyet-i Sevdâya”, “Şafak”, “Mezârsitân”, “Mukâbele – Tanzîr-i ‘Âcizâneye”, “Kuşların Ölümü -Fransuva Coppe’den”, “Bülbül”, “Tesellî - S. T.”, “Tahazzün”, “Tahazzün-i ‘Amîk”, “Kitâbe-i Çeşme-sâr -Malharbe’den”, “Tefekkür”, “Hugo - Eş’ârımın”, “Bir Yetîmenin Girye- i Seherîsi”, “Serçe -Tercüme”, “Sevdâ -Yâhud Terâne-i Muhabbet” ̧ “İftirâk!”, “Vapurda Seher”, “Samsun’dan Hareket”, “Amasya Bağları Arasından Geçiş”, “Çengel Boğazı’ndan Geçiş”, “Dağların Arasından Geçiyorduk”, “Cûşiş-i Nesîm”, “İftirâk-ı Ebedî”, “Yine O İftirâk – Feryâd!”, “Dağ Üstünde Vedâ’lar”, “Nevâ-yı Teessür”, “Sevdâm”, “Hafakân”, “Bir Küçük Melek – Hâtıra-i Hüzn-âver”, “‘Arz-ı Mahsûsât”, “Sürb-i Fikret”, “Arâm -Fransuva Coppe’den”, “Hugo’dan ‘Aynen Tercümedir – Şarkı”, “Yâdigâr-ı Seferberî”, “Bir Mersiye – Andre Şeniye’den”, “Yâd-ı Mâzi”, “Prelüd – Şeniye’den”, “Hayâl Fakat Hakîkat”, “Müfred”, “Yâd Et! – Alfred de Musse’ye taklîd”, “Büyük Kardeşime”, “Hugo’nun Bir Tiyatrosundaki Şarkı”, “Seyyâh-ı Sevdâ-zede – ‘Acemceden Tercüme”, “Tanzir fakat Mukâbele – Levâhik”, “Franklin’indir”, “Şopenhavr”dır.

80 sayfadan oluşan eser, 1308/1891 yılında Âlem Matbaası’nda basılmıştır. Eserin bir nüshası, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı’nda K. 04175 demirbaş numarasıyla kayıtlıdır.

Yazarın biyografisi için bk. "Abdullah Cevdet". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdullah-cevdet 

Eserden Örnekler


ÇENGEL BOĞAZINDAN GEÇİŞ

"Güya ki cebelleşip üç ejder

Olmuş o büyük tarîka bender


Yek-diğere karşı karşı gelmiş

Mağrûr gibi çıkıp yücelmiş


Horlardı sanırsınız sükûnet

Dehşet tükürürdü sanki vahşet


Zücret düşüyordu rahm-ı gamdan

Bir ses geliyor gibi 'ademden


Bir su sızıyordu kurban--ı rehten

Bî-fark ta'arruk-ı günehten


Pertev idi sâ'ilâne lâmi'

Lem'a bile irti'âbı câmi'


Zâten de ziyâ gelirdi pek az

Ümîd ziyası ile dem-sâz


Yok! Mihr-i ümîdim incilâda

Koydu bu sözüm beni hatâda


Bir mevki'-i bî-âmân idi o

Ammâ yine hoş zamân idi o!" (İbn-i Ömer Cevdet 1308: 54-55). 


Kaynakça


İbn-i Ömer Cevdet (1308/1891). Tulû'ât. İstanbul: Âlem Matbaası. 

Özdemir, Kemal (2003). Doktor Abdullah Cevdet’in Edebî Dünyası Abdullah Cevdet’in Şiirlerinin İncelenmesi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Turan, Taner (2018).1880-1895 Yılları Arasında Yayımlanmış Şiir Kitapları Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


TUNÇ, Saliha. "TULÛÂT (İBN-İ ÖMER CEVDET)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tuluat-ibn-i-omer-cevdet. [Erişim Tarihi: 29 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 UFAK TEFEK (ABDULLAH CEVDET) Abdullah Cevdet Dr. Mustafa Dere
Görüntüle
2 HİÇ ( [ABDULLAH] CEVDET) Abdullah Cevdet Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
3 TÜRBE-İ MASUMİYET (İBN-İ ÖMER CEVDET) Abdullah Cevdet Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
4 RAMAZAN BAHÇESİ (İBN-İ ÖMER CEVDET) Abdullah Cevdet Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
5 MASUMİYET (ABDULLAH CEVDET) Abdullah Cevdet Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
6 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
7 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
8 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
9 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
10 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
11 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
12 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
13 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
14 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
15 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle