Mesleğinden dolayı Erzincan'da “Leblebici Baba” diye ün kazanan ümmî şair Süleyman Efendi'nin şiirlerini ihtiva eden Tuhfetü’l-Uşşâk ya da Divân-ı Şems-i Hayâl adlarıyla bilinen eseri. Şair şiirlerinde "Şems-i Hayâl, Hayâlî Şems, Hayâl, Şems" ve bir yerde de "Hayâlî Şems-i Nakşî" mahlaslarını kullanmıştır. Ümmî bir şair olması sebebiyle dostlarından Hilmi Efendi'ye ricada bulunarak şiirlerinin bir divanda toplamasını talep etmiştir. Hilmi Efendi'nin gayretleriyle bir araya getirilen bütün şiirleri; "İsm-i güzîni 'Tuhfetü’l-‘uşşâk' olundı tesmiye / Aşķile bu okundukça müzdâd olur eşvâkımız" beytinden de anlaşıldığı üzere bizzat Süleyman Efendi'nin kendisi tarafından Tuhfetü'l Uşşak adını verdiği divanda toplanmıştır.  Bu divan, 1863/64 senelerinde hazırlanmış olmasına rağmen, neşri ancak şairin vefatından sonra 20 Safer 1296/12 Şubat 1879 tarihinde yapılabilmiş ve Bab-ı Ser-Askeri'de Ceride-i Askeriye matbaasında büyük boy 54 sayfa olarak basılmıştır. Yazma ve matbu nüshalarda toplam 124 şiir yer almaktadır (İlbak 2010: 11).

Mutasavvıf bir şair olan Şems-i Hayâl’in dinî ve tasavvufi telakkileri ihtiva eden ve tasavvufi bir neşve barındıran şiirleri coşku doludur. Şems-i Hayâl, Divân'ında yer alan şiirlerinin birçoğunda tasavvufi düşüncenin temel kaidelerini ele almış ve diğer mutasavvıf şairler gibi; dünya hayatının faniliğini, ona fazla bel bağlamamak gerektiğini, nefsin esiri olmamayı, bir mürşide bağlanarak onun terbiyesine girmeyi, yaratılış hikmetimizi tefekkür etmeyi, gönül incitmemeyi, insanlara faydalı olmayı vb. düşünceleri dile getirmiştir. Leblebici Baba tasavvufi deyişlerinin yanı sıra yaşadığı dönemde beğenmediği hususlarla ilgili manzum hicivler de yazmıştır.

Şems-i Hayâl, şiirlerinde arı bir dil kullanmasına rağmen, döneminde yaygın olarak kullanılmayan Arapça, Farsça ifade ve terkipler de görülmektedir. Zaman zaman yerel ağız özelliklerinin hakim olduğu Divan'da, vezin tutturma endişesiyle bazı kelimelerin bozulduğu görülmekte, yanlış harekelenmiş hece ve kelimelere de rastlanmaktadır. Şems-i Hayâl mutasavvıf bir şair olarak hem halk edebiyatı, hem de divan edebiyatı özelliklerini taşıyan şiirler yazmıştır. Divan edebiyatı özelliklerini taşıyan şiirleri genelde gazel ve kaside şeklindedir. Bunun yanı sıra murabba, tahmis, terci-bend, terkib-bend, musammat ve müstezat divanındaki diğer nazım şekilleridir. Hece vezniyle yazmış olduğu şiirler ise genellikle koşma (ilahi) türündedir. Şems-i Hayâlî, Divan'ına kalpten bağlı olduğu ve hayranlık duyduğu mürşidi Terzi Baba namıyla meşhur mutasavvıf Hayyât Vehbî’nin nutkuna yapmış olduğu tahmisle başlar, yine Hayyât Vehbî’ye ait bir münacat ile devam eder. Divan'da Hayyât Vehbî hakkında gerek hece vezniyle gerek aruz vezniyle yazılmış mersiye türünde şiirler vardır ve birçok şiirinde ondan övgüyle bahseder.

Şiirlerini sanat endişesinden uzak, tasavvufî duygu ve düşüncelerle yazan Şems-i Hayâl aruz vezninde çok başarılı olmamasına rağmen, Divan'daki şiirlerden 38’ini hece vezniyle, geri kalanları aruz vezniyle yazmıştır. Aruzla yazmış olduğu şiirlerinin çoğunda remel bahrinin "fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün" kalıbını kullanmıştır. Hece vezniyle söylediği manzumeleri, duygularının saf ifadesi ve  hamiyyeti açısından dikkate değer özellikler taşır ve ikisi tanesi haricinde 6+5 duraklıdır. Mecaz, teşbih, istiare, teşhis, tenasüp, telmih gibi edebî sanatların başarıyla kullanıldığı şiirlerde yarım ve zengin kafiyeye rastlanmakla beraber genellikle tam kafiyelidir. 

Tuhfetü'l-Uşşâk'ın farklı neşirleri yapılmıştır (Aktepe 1979, Toparlı vd. 1990). Ayrıca, eser üzerinde geniş bir inceleme bölümüyle birlikte,  yazma ve matbu nüshanın karşılaştırıldığı bir yüksek lisans tezi (İlbak, 2010) hazırlanmıştır.

Şairin biyografisi için bkz. “Şemsî Hayâl, Leblebici Baba, Süleyman”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-hayal-leblebici-baba-suleyman