TUHFETÜ'S-SÂLİKÎN ve HEDİYYETÜ'L-MÜTEREŞŞİDÎN (NEHCÎ)
Halvetiyye-Cihangiriyye tarikatına dair eser
Nehcî, Seyyid Mustafâ Dede (d. 1025/1616 - ö. 1091?/1680?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Seyyid Nehcî Mustafa Dede’nin Halvetiyye-Cihangiriyye tarikati hakkında telif ettiği manzum ve mensur eseri. Eser, Cihangiriyye tarikatinin pîri Hasan Burhaneddin-i Cihangirî’nin hayatı, silsilesi, menkıbeleri, halifeleri ve dervişlerini konu edinmektedir. 

Tuhfe’de verilen bilgiye göre Hasan Burhaneddin-i Cihangirî (ö. 1074/1663)’nin tarikat silsilesi Yakûb-ı Fânî ve Şerbetçi Mehmed Efendi yoluyla Ömer-i Halvetî (ö. 800/1397-98)’ye, ondan da Hz. Muhammed (ö. 11/632)’e dayanmaktadır. Tuhfe’de Hasan Efendi’nin 25 halifesinin biyografisi verilmiştir. Bunlardan on dördü, yazar tarikata girmeden önce vefat etmiş olan -Süleyman Halife, Bekmezli Ali Halife, Akşehirli Osman Halife, Boğazhisarlı Nasûh Dede gibi- pîrin ilk halifeleridir. Yazar, diğer on bir halifeyi ise bizzat tanıma imkanı bulmuştur. Üsküdarlı Mehmed Efendi, Darıcalı Osman Dede, Burgazlı Hüseyin Dede, Danişmendli Nasûh Dede, Edirne-Hasköylü Cebeci Mehmed Dede, Fethî Dede ve Salih Dede bunlardan bazılarıdır. Hasan Efendi'nin halifeleri Akşehir, Bekmez, Boğazhisar, Çerkeş, Üsküdar, Bolu, Perçenç, Midilli, Kocaeli, Burgaz, Edirne, Safranbolu, Niksar, Tavşanlı, Sinop, Ödemiş, Karadeniz, Urfa, Isparta, Sivas, Kili, Tokat, Tekirdağ, Besni, Bender gibi farklı Osmanlı coğrafyalarındadır. Yine halifeler Osmanlı toplumunun farklı kesimlerine mensup olup aralarında devlet görevlileri olduğu gibi esnaf sınıfından olanlar da vardır. Eserde halifelik makamına erişmemiş Şeyh-zâde Abdülgani, Mevlana Ahmed, Kadı-zâde Fennî gibi birkaç dervişten de bahsedilmektedir.

Tuhfe’de Saruca, Sekban ve Arap eşkıyaların saldırıları, Celali Hasan hareketi, bu hareket yüzünden devletin Üsküdar’a taşınması gibi dönemin sosyal hadiselerine temas edilmektedir. Eserin tahkiyevî bir üslubu vardır, eserde az da olsa süslü nesir sayılabilecek parçalara da yer verilmiştir.

Eserin Millet Kütüphanesi Ali Emirî Şer'iyye 1110, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları 111/1 ve 637 olmak üzere üç nüshası bilinmektedir. Metin üzerinde bir doktora çalışması (Aslan 2005) ve bir kitap (Tatçı - Şen 2018) yayını yapılmıştır.

Müellifin biyografisi için bk. "Nehcî, Seyyid, Mustafa Dede". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nehci-seyyid-mustafa-dede

Eserden Örnekler


Cebeci Mehmed Dede:

Dergâh-ı âlî cebecilerinden idi. Edirne kurbında Hasköy nâm karyede mütevellid olup neşv ü nemâ bulmışlardur. Bu fakîrden mukaddem hazret-i azîzden bey’at ü inâbet edüp cebecilikden fârig olup terk ve uzlet ü halvet ihtiyâr edüp ve huzûr dervîşi olup hıdmet eylemişlerdür. Bu fakîr bey’at eyledükden sonra bir kaç sene dahı ma'an hıdmet ü tekmîl-i tarîkat edüp. Tâc ü hırka ve hılâfet ihsân edüp mahmiyye-yi Edirneye irsâl buyurdılar. Bir müddetden sonra da’vet olunup siyâh-ı şerîf ile mu’ammem olup yine Edirne'ye mu’âvedet eylemişlerdür. Hâlâ mahmiyye-yi Edirne'de Topal İbrâhîm Pâşâ Tekyesi şeyhidürler ve hayâtda olup hıdmet-i tarîkat-ı ‘aliyyeye iştigâl ederler. Ümmî ve sâdık u mücâhid kimsedür. Ve müteehhil olmışlardur. Esnâ-yı sülûkında hazret-i ‘azîzün çok esrârına muttali’ olmışlardur sadâkati berekâtiyle. (Aslan 2005: 488)

Kaynakça


Aslan, Üzeyir (2005). XVII. Yüzyıl Türk Klasik Şairlerinden Nehcî Mustafa Dede [1616-1680?], Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği, Tenkitli Metinler: Divan, Tuhfetü's-Sâlikîn ve Hediyyetü'l-Mütereşşidîn. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Tatçı, Mustafa - Şen, Yasin (2018). Nehcî Seyyid Mustafa Halvetî, Cihângîr'de Bir Aşk ve İrfân Ocağı, Hasan Burhâneddin Cihângirî ve Menâkıbnâmesi. İstanbul: H Yay.

Atıf Bilgileri


Aslan, Üzeyir. "TUHFETÜ'S-SÂLİKÎN ve HEDİYYETÜ'L-MÜTEREŞŞİDÎN (NEHCÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tuhfetu-s-salikin-ve-hediyyetu-l-muteressidin-nehci. [Erişim Tarihi: 09 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (NEHCÎ, SEYYİD MUSTAFÂ DEDE) Nehcî, Seyyid Mustafâ Dede Prof. Dr. Üzeyir Aslan
Görüntüle
2 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
3 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
4 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
5 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
6 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
7 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
8 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
11 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle