Eserden Örnekler

Ya’nî yerün ve gögün mülki Allâh içündür. Yukarıda Muhammed içündür didi. Bu remzden anlanan oldur ki hakîkat-i Muhammedî özündür zîrâ ittifâk bunun üzerinedür ki beyt:

Mevlûdü’n-Nebî

Kendü nûr-ı pertevinden zü’l-celâl

Kıldı Ahmed nûrını bedr-i kemâl

İmdi ibâdetden murâd hakîkat-ı Muhammedî’yi bilüp mü’min-i hass olmakdur. Hass oldur ki her şey müsebbih idügin göre ve her müsebbih ki bir ism giymişdür ayn-ı müsemmâ göre andan gayrı görmeye. Bunda bir su’âl vardur ki Hakk te’âlâ bî-zevâldür yâ bu insân bu eşyâ i’dâdından cümle zevâl bulsa gerek. Yâ bu ne dirsin. Cevâb budur ki sıfat-ı zât-ı kadîmesi bî-zevâldür ammâ sıfat-ı hâdisesi fenâ bulur. Mümît ismi fehvâsı ile ve bir cevâbı dahi ayn-ı bekâdur. Tecelliyât-ı Bârî gayr-ı tenâhî didükleri buna işâretdür ve dahi Muhammediyye’de ehl-i tahkîkun ittifâkı îmân husûsunda şöyledür ki îmân üç mertebedür: Biri îmân-ı avâm biri îmân-ı havâss biri îmân-ı hâssü’l-hâssdür. Îmân-ı avâm oldur ki amel eyleye Tanrı’yı bir bilüp peygamberi hakk bile Kur’ân, cennet, cehennem, haşr u neşr, sırât u mîzân hakk diye ve nehy-i münker ide. Namâzı ve niyâzı göziyle görmeden îmân getüre avâmdandur. Îmân-ı havâss oldur ki aynü’l-yakîn hâsıl idüp göziyle Tanrı’nun sıfatını ve zâtını müşâhede eyleye ve lîkin rûh ile nefsi bir görmeye, beyt:

Kahr u lutfun illeti mâ'nîde vâhiddür velî

Bilmedi şeytân bu tevhîdi ahaddan oldı dûr (Öztekin 2006: 18-21)