TUHFETÜ'L-İHVÂN (?)
dİni-tasavvufi meseleler
Bilinmiyor

ISBN: 978-9944-237-87-1


İman ve İslam esaslarıyla arş ve kıyamet hakkında bilgiler, öğütler içeren dinî, ahlaki bir eser. Tuhfetü’l-İhvân (860/1456) günümüz Türkçesine "Dostlara Armağan" şeklinde aktarılabilir. Eserin müellifi ve müstensihi belli değildir. Murat Han oğlu Sultan Beyazıt'a sunulmuştur. Harekeli nesihle yazılan eser, 215 yapraktır. Tuhfetü’l-İhvân, Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu'nda 06 Mil Yz B 1080 yer numarasıyla kayıtlıdır.

Tuhfetü’l-İhvân, sekiz cennet gibi sekiz bölüm hâlinde düzenlenmiştir. Arşın özellikleri ve onun büyüklüğü başlıklı birinci bölümde arş, kürs, levh, kalem, büyük ve Allah’a yakın meleklerin sıfatı anlatılır. Gökler ve cennetler başlıklı ikinci bölümde göklerden ve cennetlerden bahsedilir, bunların sıfatları sayılır. Üçüncü bölümün başlığı, cehennem, öküz, balık, cehennemin azapları ve yerlerdir. Burada cehennem, cehennemin çeşitli azapları, yerler, yer altındaki öküz ve balık anlatılır. Dördüncü bölümün başlığı Allah’ın birliği, iman İslam ve ihsandır. Bu bölümde hikâye, latife ve nüktelerle başlıktaki konulardan bahsedilir. Beşinci bölümde tövbe, züht ve takva konuları işlenir. Altıncı bölüm abdestin, namazın ve tespihlerin sevabı hakkındadır. Yedinci bölümde Allah’tan korkma, ölümü anma ve ölüm için hazırlık yapma işlenir. Kıyametin ahvali, haşır ve neşir, terazi, sırat, hesap, kitap başlıklı sekizinci ve son bölümde ise bu konular işlenir.

Tuhfetü’l-İhvân, sanat endişesi gözetilmeden, halktan kimseler de anlayabilsin diye öğretici nitelikte, sade dille ve yalın bir üslupla yazılmıştır. Rivayet, hikâye, nükte, kıssa, soru cevap gibi bölümlerde ve tasvir yapılan yerlerde anlatım daha canlı ve yalındır. Yazar her ne kadar eserini Türkçe yazdığı için kendisinin mazur görülmesini istese de cennet, cehennem gibi kelimeleri az sayıda kullanmış, bunların Türkçelerini tercih etmiştir. Alıntılanan ayetlerden ve hadislerden sonra "yani" diyerek bunların Türkçe meallerini veya anlamlarını vermesinden ve bazı Farsça manzum ifadeleri yine manzum olarak Türkçe yazmasından yazarın Türkçe yanında Arapçayı ve Farsçayı çok iyi bildiği değerlendirilebilir. Eserde tutarlı bir imla yoktur. İşlenen konuların ayet, hadis, nükte, hikâye veya rivayetlerle pekiştirilmesi, benzer konuların ele alındığı kitaplarda da rastlanan bir üslup özelliğidir. Yazarın bir meseleyle dair farklı kaynaklardan nakiller yapması, konuyu pekiştirmek için soru ifadelerini kullanması, konuya dair şu soru sorulursa buna şöyle cevap verin, şeklinde bir yol izlemesi onun üslubunun diğer özelliklerindendir (Kayasandık 2018: 14-21).

Tarzın serbest, konuların değişik olması sebebiyle Osmanlı devrinde çok sayıda tuhfe yazılmıştır. Tuhfetü’l-İhvân sözü âdeta şiir, hikâye gibi genel bir ifade olduğundan aynı isme sahip veya adında bu tamlamanın bulunduğu çok sayıda eser mevcut olmakla birlikte bu eserin başka bir nüshası tespit edilememiştir.

Tuhfetü’l-İhvan'ın metni, dil özellikleri, tıpkıbasım örnekleri ve dizinleri iki cilt hâlinde Ahmet Kayasandık tarafından yayınlanmıştır (2018). Eserin günümüz Türkçesine aktarılmış şekli Dostlara Armağan adıyla yine aynı yazar tarafından yayınlanmıştır (2020).

Eserden Örnekler


Nasihat imdi iy âdem oglanı üzerine uçmaklar bezediler ve altında tamular kızdırdılar ve kirâmen kâtibin ki iki feriştehdür iki omuzında oturup hayırdan ve şerden her ne kim işlerseniz yazarlar hiç bunları fikr ider misin ve Hak Te‘âlâ’nın iki sarâyı vardur biri uçmak ve biri tamudur sen kankısına varacagın bilür misin Allâh Te‘âlâ hazretinden utanup korkmaz mısın ve işbu zikr iddigimiz nesnelere inanmaz mısın bunlara tanık Kur‘ân âyetleri ve peygâmber hadisleridür işitmez misin taglar ve taşlar tamu tutrugı olavuz diyü korkudan suyı ve otları kurıdı sen dahı ölem diyü korkmaz mısın (Kayasandık 2018: 171).

Zelihâ, Yûsuf peygâmberi zindâna koydurdı zindâncı Zelihâ’ya bir kişi viribidi eyitdi Yûsuf’un başından tâcın alayım ve ayagından nalinin çıkarayım Zelihâ dahı haber gönderdi ki hiç nesnesin almaya ol zindâni degildür dostanidür biz anı ṣuç[ı] oldıgı-çün zindâna göndermedik belki agyârdan ve düşmenden ṣaklamag-içün viribidik (Kayasandık 2018: 185).

İsâ peygâmber ṣalavatu’r-rahman aleyhi mükâşifesinde dünyâ bir karı avrat ṣûretine gördi eyitdi iy dünyâ kaç erün var dünyâ eyitdi hisâb sagışı yok İsâ eyitdi bunlar kamusı öldüler mi yohsa sana tâlâk mı virdiler dünyâ eyitdi yok belki dükelini öldürdüm İsâ eyitdi gör bu ahmakları kim n’itdügünü görürler girü sana ragbet iderler hiç ibret tutmazlar (Kayasandık 2018: 282).

Kaynakça


Kayasandık, Ahmet (2020). Dostlara Armağan. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Kayasandık, Ahmet (2018). Tuhfetü’l-İhvan I. Cilt (Metin - Dil Özellikleri - Tıpkıbasım Örnekleri). Konya: Palet Yay.

Kayasandık, Ahmet (2018). Tuhfetü’l-İhvan II. Cilt (Dizinler). Konya: Palet Yay.

Atıf Bilgileri


Kayasandık, Ahmet. "TUHFETÜ'L-İHVÂN (?)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tuhfetu-l-ihvan. [Erişim Tarihi: 31 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
2 MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
3 MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan
Görüntüle
4 TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) Konevî, Sadreddin Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
5 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
6 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
7 MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi Diğer Edibe Taş
Görüntüle
8 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
9 ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Tuğba Nurlu Ertürk
Görüntüle
10 KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) Şeyh Hâmid-i Velî Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle