17. yy divan şâiri ve tezkire müelliflerinden olan Mehmed Sâlih Yümnî Efendi’ye asıl şöhretini kazandıran eseri. Ali Emîrî Efendi, Mehmed Şeyhî ve Müstakîm-zâde Süleymân Sadeddîn’in, eserlerinde Tezkire-i Şu‘arâ-i Yümnî’den bahsettiklerini bunun üzerine bu eseri aradığını ve sonuçta Yümnî Tezkiresi’ni dağılmış evrak arasında bulduğunu söyler (Erdem 2013: XVIII). Ali Emîrî, perîşân evrak içerisinde bulduğu bu eseri  30 Şevvâl 1323/28 Aralık 1905 tarihinde istinsah ettiğini belirtir. (Yümnî 1323: vr.1a)

Tezkirede yirmi dokuz şâirin biyografileri (hâl tercemeleri) çok kısa olarak yazıldıktan sonra ilgili şâirin şiirlerinden örnekler verilmiştir. Yümnî Tezkiresi’nde yer alan şâirler şunlardır: Âbî, Bezmî, Pendî, Hilmî, Hamdî, Dânişî, Siyâmî, Seyyid Çelebi, Şânî, Şifâyî, Şükrî, Şehdî, Subhî, Sabûhî, Sulhî, Tal‘atî, ‘Ârif, ‘İzzetî, ‘Uzletî, Fuzûlî, Feyzî, Kadrî Çelebi, Kâmî, Lutfî, Mezâkî, Meylî, Nazmî, Nazîrî, Vahdetî. Eserde yer alan şâirlerden on üçü Mustafa Safâyî Efendi’nin Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâ’idi’l-Eş‘âr, on üçü İsmail Belîğ’in Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş‘âr, beşi Şeyhî Mehmed Efendi’nin Vekâyi‘ü’l-Fuzalâ’sında da yer almaktadır (Erdem 2013: XIX). Eser, bu yönüyle ele alındığında sadece Yümnî’de olup da başka tezkirelerde yer almayan şâir yoktur.

Şeyhî Mehmed Efendi, Yümnî’nin tezkire hazırlamaya başladığını devrindeki şâirlerden bir kısmının biyografisini kaleme aldığını ancak eserini tamamlayamadan vefat ettiğini ifade eder. (Şeyhî Mehmed Efendi 2018: 1786) Bu açıdan Yümnî’nin eserini tam anlamıyla tamamlayamadığını ve eserin eksik olduğunu söyleyebiliriz. Ali Emîrî, istinsah ettiği tezkirenin girişinde eserin tam anlamıyla kuşatıcı olmadığını ancak eserin değerlendirmeye tabi tutulmasından zarar gelmeyeceğini belirtir. Ali Emîrî’nin istinsah ettiği eserin derkenarlarında Mustafa Safâyî Efendi’nin Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâ’idi’l-Eş‘âr adlı tezkiresinden naklen alınmış bazı notlar mevcuttur. Eserin sonunda ayrıca Şeyhî Mehmed Efendi’nin Vekâyi‘u’l-Fuzalâ’sından alınmış Mehmed Sâlih Yümnî Efendi’nin terceme-i hâli vardır.

 Eserin Sadık Erdem tarafından akademik bir neşri yapılmıştır (Erdem 2013).

Yazarın biyografisi için bk. "Yümnî, Mehmed Sâlih". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yumni-mehmed-salih