Kul Süleyman, Süleyman, Süleyman Hâkim Ata, Hâkim Ata, Hace Süleyman gibi adlarla da tanınan Süleyman Hâkim Ata Bakırgani’nin hayatını ve kerametlerini anlatan menakıbnâme türündeki eser. Eserin birçok el yazması nüshası vardır. Bunlardan biri Rusya Bilimler Akademisi, Asya Halkları Enstitüsü (İnstituta Naradov Aziı) Uygurca El Yazmaları kısmında bir mecmua içerisinde yer alır. A.M. Muginov katalogunda (1962) 70-71. sayfalarda 90. sırada A 237 (589) numarasıyla kaydedilen eser, 15 (on beş) varaktan ibarettir. Ancak nüshanın, 85b ile 87a numara arasındaki varakları eksiktir. Eserin müellifi belli değildir; Hâkim Ata’nın ölümünden sonra bağlıları tarafından hazırlandığı bilinmektedir Tezkire-i Hakîm Ata, Hicri 1293 Miladi 1876 yılında Turduş Molla Abdullah tarafından istinsah edilmiştir. Eserin müstensihi hakkında ayrıntılı bilgi yoktur. Tezkire-i Hakîm Ata, farklı nüshaları dikkate alınarak 1846 ve 1901 yıllarında Kazan’da Hakîm Ata Kitabı adıyla neşredilmiştir (Kaya 2007: 20-21).

Süleyman Hâkim Ata, Yesevilik öğretisini hem manevi hem de edebî açıdan devam ettiren, bu amaçla Ahmet Yesevi tarafından özellikle yetki verilen, Harezm ve civarında etkili olmuş Türk tasavvuf edebiyatı temsilcilerinden biridir (Amanguliyeva 2000: 80-81). Tezkire-i Hakîm Ata da bu çerçevede kaleme alınmış, Süleyman Hâkim Ata’nın hayatını ve kerametlerini içeren kısa bir menakıbnâmedir. İdil-Ural ve Türkistan Türkleri tarafından asırlardır bilinen ve okunan bu eser, Süleyman Hâkim Ata’nın vefatından sonra derlenerek bir araya toplanmıştır (Kaya 2007: 20).

Eser, Süleyman Hâkim Ata’nın çocukluk dönemindeki yaşantısıyla başlar. Onun okula giderken Kur’an-ı Kerim’i diğer çocuklar gibi ellerinde tutarak değil de başının üzerine koyarak götürdüğü aktarılır. Daha sonra Ahmet Yesevi ile tanışması hikâye edilir. Hâkim Ata’nın bu davranışı Hoca Ahmet Yesevi tarafından fark edilir. Bunu gören Ahmet Yesevi, onun hocasından izin alarak kendi eğitimine girmesini ister. Süleyman Hâkim Ata, hocasından gerekli izinleri alır. Anne-babası da Süleyman Hâkim Ata’yı Ahmet Yesevi’ye teslim eder. Böylece Süleyman Hâkim Ata’nın Ahmet Yesevi’ye talebeliği başlar. Onun yanında eğitim alırken mucizevî bir şekilde Hızır aleyhisselamın duasını alır, iltifatına mazhar olur. Ahmet Yesevi, uzun yıllar yanında başarılı bir eğitim alan Süleyman Hâkim Ata’ya ak bir deve verir, onun deveye binmesini, devenin başını bırakmasını ve devenin çökeceği yere yerleşmesini söyler. Süleyman Hâkim Ata’nın üç erkek çocuğu olacağını ve ışığının kıyamete değin sönmeyeceğini müjdeler. Deve, ileride Bakırgan adı verilecek Hisar denilen yere çöker. Süleyman Hâkim Ata, bazı kerametler gösterdikten sonra buraya yerleşir ve irşat faaliyetlerine burada başarılı şekilde devam eder. Yerleştiği yerin beyi olan Buğra Han’ın kızı Anber Hanım ile evlenir ve ondan üç erkek çocuğu dünyaya gelir. Bundan sonra eserde Süleyman Hâkim Ata’nın oğullarının hikâyelerine ve vefatından sonraki bazı kerametlerine yer verilir (Kaya 2007: 63-72).

Tezkire-i Hakîm Ata, dil ve sözcük özellikleri bakımından Çağatay Türkçesinin özelliklerini gösterirken imla bakımından Arap, Fars imlasıyla Çağatay ve Uygur Türkçesinin özelliklerini taşır. Eserdeki kelimelerin pek çoğu Divanü Lügati’t-Türk’teki kelimelerle benzerlik gösterir (Kaya 2007: 21). Arap harfli eser mensur yapıdadır.

Hakim Süleyman Ata hakkında Fuat Köprülü, Nihat Sami Banarlı, Zeki Velidi Togan, Kemal Eraslan, Reşit Rahmeti Arat çeşitli bilgiler vermiştir. Onun hayatını ve kerametlerini konu edinen Tezkire-i Hakîm Ata, Türkiye’de Önal Kaya tarafından 2007 yılında Tezkire-i Hakîm Ata: Bir Yesevî Dervişinin Menkabevî Hayatı adıyla Rusya Bilimler Akademisi’ndeki nüsha esas alınarak neşredilmiştir. Kaya, bu çalışmada öncelikle Hakîm Süleyman Ata’nın hayatı ve eserleri konusuna değinmiştir. Ardından Tezkire-i Hakîm Ata’nın yazım ve ses bilgisi özelliklerini ayrıntılı olarak ortaya koymuş, bunlarla ilgili pek çok örneğe yer vermiştir. Eserin çeviri yazısını ve günümüz Türkçesine aktarılmış metnini verdikten sonra metinde yer alan kelimelerin dizinini de çalışmasına eklemiştir. Çalışmanın sonunda metnin tıpkıbasımı da yer almaktadır (Kaya 2007).