TESİR-İ AŞK YAHUD ZAHMETSİZ ÖLÜM (ELMASTIRAŞZÂDE MUSTAFA HİLMİ BEY)
tiyatro
Hilmî, Elmastıraş-zâde Mustafa Hilmî (d. 1840/1256 - ö. 1881/1298)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Elmastıraşzâde Mustafa Hilmi’nin 1291/1874-75’te kaleme aldığı üç perdelik mensur tiyatro eseri. Romantik tarzda kaleme alınmış olan eserin dramatik örgüsü şöyledir: Kenan Bey ve İsmet Hanım birbirini sevmektedirler. Kenan Bey'in babası, defterdar mazûlü Feyzi Efendi oğluna bir esnafın kızını alırsa insan içine çıkamayacağını düşünür ve iki gencin görüşmesini yasaklar. Lalası Yaver Ağa, Kenan Bey'in kederli haline üzülerek gençlerin görüşmesini sağlar. Aliye Hanım kocası Feyzi Efendi'yi zalimlikle suçlar, gençlerin birbirlerini sevdiklerini ve kavuşamazlarsa tek oğullarını kaybedeceklerdir; İsmet’in annesi Hasene Hanım ise kızının Kenan Bey’e kavuşmazsa öleceğini söyleyerek Feyzi Efendi’ye yalvarır. Oyunun sonunda Feyzi Efendi gençlerin evlenmelerine razı olur ancak İsmet Hanım hastalanmıştır. Sedyeyle Kenan Bey’in yanına getirilen İsmet Hanım ölünce Kenan Bey revolverle intihar eder. 

Metin And eseri “duygusal ve evcil dramlar” başlığı altında zikrederken Niyazi Akı “halk dramları” başlığı altında ele alır. Akı’ya göre dönemin üç perdelik halk dramlarının çatısında üç geniş bölüntü vardır: Durum-ters durum-sonuç. Bu eserin aksiyon şemasını ise iki gencin sevgisi-ailelerdeki seviye farkı yüzünden ayrılış- ölüm şeklinde formüle eder. Gıyasettin Aytaş da Tanzimatta Türk Edebiyatı Tarihi adlı eserinde çeşitli başlıklar altında eserden bahseder. Metnin yazıldığı dönemde sahnelendiğine dair herhangi bir kayıt yoktur. Eser 2020 yılında Ferda Zambak tarafından yeni harflere aktarılmıştır.

Yazar hakkında daha geniş bilgi için bk. "Hilmî, Elmastıraş-zâde Mustafa Hilmî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hilmi-elmastiraszade-mustafa-hilmi 

Eserden Örnekler


İsmet Hanım

Aman bir fenalık gelir.

Hasene Hanım

(Ağlayarak) Kızım merak etme. Şimdi geçer. (Başını çevirip) Evladım gidiyor âh!!.. Ben şimdi nerelere gideyim?..

İsmet Hanım

(Kenan Bey’e hitaben) Elini ver. (Kenan Bey elini uzatır.)

İsmet Hanım

(Gayet yavaş ve kısık bir sesle) Âh!… İşte ölüyorum. Beyciğim senin için… ölüyorum. Ne devlettir? Ne nimettir âh!!. Bin canım.. olsa da onları da böyle... yüzüne… karşı feda etsem… Yârabbi.. Çok şükür… Kemâl-i muhabbetten cân acısı… duymuyorum… Ne zahmetsiz ölüm? Ah!!.. Beyim.. seni… seni... nasıl.. bırakayım?.. Aman… gel… gözlerinden… ö…peyim. Has… ret. …kıyamete… kal…dı.. (der teslim-i ruh eder)

(Orada bulunanlar bu hâli görünce hepsi birden feryat ederek İsmet Hanım’ın üzerine doğru giderler)

Hasene Hanım

(Ağlayarak saçlarını yolarak) Âh evladım beni bırakıp da nereye gidiyorsun (diyerek İsmet’in üstüne kapanır)

Kenan Bey

(Fevkalâde bir tahassür ve teessüf ile) Âh! İsmet ah!! diye gidip İsmet' in yüzüne kapandıktan sonra dönüp) Ben dünyada ancak senin için yaşıyorum sen gittikten sonra âlemde ne ilişiğim kalacak (diyerek cebinden revolveri çıkarıp ağzına doğru bir ateş ederek düşer.)

(Perde kapanır) (Mustafa Hilmi 1874-75: 51-53).

Kaynakça


Akı, Niyazi (1963). XIX Yüzyıl Türk Tiyatrosu Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.

And, Metin (1973). Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Aytaş, Gıyasettin (2002). Tanzimatta Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.

Mustafa Hilmi (1291/1874-75). Tesir'i Aşk yahut Zahmetsiz Ölüm. İstanbul: Zartaryan Fabrikası.




Atıf Bilgileri


Gece Özbey, İmren. "TESİR-İ AŞK YAHUD ZAHMETSİZ ÖLÜM (ELMASTIRAŞZÂDE MUSTAFA HİLMİ BEY)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tesir-i-ask-yahud-zahmetsiz-olum-elmastiraszade-mustafa-hilmi-bey. [Erişim Tarihi: 02 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
2 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
3 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
4 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
5 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
6 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
7 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
8 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
9 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
10 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle