- Yazar Biyografisi (TEİS)
Hilmî, Elmastıraş-zâde Mustafa Hilmî - Madde Yazarı: Araş. Gör. Dr. İmren Gece Özbey
- Eser Yazılış Tarihi:1291/1874-75
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Tiyatro
- Yayın Tarihi:07/07/2022
TESİR-İ AŞK YAHUD ZAHMETSİZ ÖLÜM (ELMASTIRAŞZÂDE MUSTAFA HİLMİ BEY)
tiyatroHilmî, Elmastıraş-zâde Mustafa Hilmî (d. 1840/1256 - ö. 1881/1298)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Elmastıraşzâde Mustafa Hilmi’nin 1291/1874-75’te kaleme aldığı üç perdelik mensur tiyatro eseri. Romantik tarzda kaleme alınmış olan eserin dramatik örgüsü şöyledir: Kenan Bey ve İsmet Hanım birbirini sevmektedirler. Kenan Bey'in babası, defterdar mazûlü Feyzi Efendi oğluna bir esnafın kızını alırsa insan içine çıkamayacağını düşünür ve iki gencin görüşmesini yasaklar. Lalası Yaver Ağa, Kenan Bey'in kederli haline üzülerek gençlerin görüşmesini sağlar. Aliye Hanım kocası Feyzi Efendi'yi zalimlikle suçlar, gençlerin birbirlerini sevdiklerini ve kavuşamazlarsa tek oğullarını kaybedeceklerdir; İsmet’in annesi Hasene Hanım ise kızının Kenan Bey’e kavuşmazsa öleceğini söyleyerek Feyzi Efendi’ye yalvarır. Oyunun sonunda Feyzi Efendi gençlerin evlenmelerine razı olur ancak İsmet Hanım hastalanmıştır. Sedyeyle Kenan Bey’in yanına getirilen İsmet Hanım ölünce Kenan Bey revolverle intihar eder.
Metin And eseri “duygusal ve evcil dramlar” başlığı altında zikrederken Niyazi Akı “halk dramları” başlığı altında ele alır. Akı’ya göre dönemin üç perdelik halk dramlarının çatısında üç geniş bölüntü vardır: Durum-ters durum-sonuç. Bu eserin aksiyon şemasını ise iki gencin sevgisi-ailelerdeki seviye farkı yüzünden ayrılış- ölüm şeklinde formüle eder. Gıyasettin Aytaş da Tanzimatta Türk Edebiyatı Tarihi adlı eserinde çeşitli başlıklar altında eserden bahseder. Metnin yazıldığı dönemde sahnelendiğine dair herhangi bir kayıt yoktur. Eser 2020 yılında Ferda Zambak tarafından yeni harflere aktarılmıştır.
Yazar hakkında daha geniş bilgi için bk. "Hilmî, Elmastıraş-zâde Mustafa Hilmî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hilmi-elmastiraszade-mustafa-hilmi
Eserden Örnekler
İsmet Hanım
Aman bir fenalık gelir.
Hasene Hanım
(Ağlayarak) Kızım merak etme. Şimdi geçer. (Başını çevirip) Evladım gidiyor âh!!.. Ben şimdi nerelere gideyim?..
İsmet Hanım
(Kenan Bey’e hitaben) Elini ver. (Kenan Bey elini uzatır.)
İsmet Hanım
(Gayet yavaş ve kısık bir sesle) Âh!… İşte ölüyorum. Beyciğim senin için… ölüyorum. Ne devlettir? Ne nimettir âh!!. Bin canım.. olsa da onları da böyle... yüzüne… karşı feda etsem… Yârabbi.. Çok şükür… Kemâl-i muhabbetten cân acısı… duymuyorum… Ne zahmetsiz ölüm? Ah!!.. Beyim.. seni… seni... nasıl.. bırakayım?.. Aman… gel… gözlerinden… ö…peyim. Has… ret. …kıyamete… kal…dı.. (der teslim-i ruh eder)
(Orada bulunanlar bu hâli görünce hepsi birden feryat ederek İsmet Hanım’ın üzerine doğru giderler)
Hasene Hanım
(Ağlayarak saçlarını yolarak) Âh evladım beni bırakıp da nereye gidiyorsun (diyerek İsmet’in üstüne kapanır)
Kenan Bey
(Fevkalâde bir tahassür ve teessüf ile) Âh! İsmet ah!! diye gidip İsmet' in yüzüne kapandıktan sonra dönüp) Ben dünyada ancak senin için yaşıyorum sen gittikten sonra âlemde ne ilişiğim kalacak (diyerek cebinden revolveri çıkarıp ağzına doğru bir ateş ederek düşer.)
(Perde kapanır) (Mustafa Hilmi 1874-75: 51-53).
Kaynakça
Akı, Niyazi (1963). XIX Yüzyıl Türk Tiyatrosu Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
And, Metin (1973). Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Aytaş, Gıyasettin (2002). Tanzimatta Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Mustafa Hilmi (1291/1874-75). Tesir'i Aşk yahut Zahmetsiz Ölüm. İstanbul: Zartaryan Fabrikası.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) | Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
2 | SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) | Abdülvehhâb, Bolulu | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek |
Görüntüle | ||
3 | BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) | Ahmed Hamdi, Şirvânî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
4 | LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) | Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
5 | LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) | Ahmed Vefîk Paşa | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
6 | ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) | Avnî, Yenişehirli | Dr. Bihter Gürışık Köksal |
Görüntüle | ||
7 | BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Prof. Dr. Mücahit Kaçar |
Görüntüle | ||
8 | HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) | Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
9 | SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) | Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
10 | SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) | Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey | Doç. Dr. Macit Balık |
Görüntüle |