TESÂVİR-İ HAYÂT (MUSTAFA REŞİT)
hikâye
Mustafa Reşit (d. 1861 - ö. 7 Eylül 1936)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mustafa Reşit’in hikâye türünde kaleme aldığı eseri. Hikâyelerin tamamında, âşık olan çiftlerin saadete ulaşmaları anlatılır. Yedi kısa hikâyeden oluşan eserde olaylar İsviçre, Floransa, İtalya, Boğaziçi ve Beyoğlu’nda tamamı yabancı asıllı kişiler arasında geçer. Yazarın romanlarında olduğu gibi hikâyelerinde de sanat, tabiat ve yüksek zümreden kişilerin yaşamları ön plana çıkar. “Ferdinando”da mekân İsviçre’dir. Markiz Elizabet, eşi on yıl önce ölmesine rağmen kimseyle evlenmeyi kabul etmemiştir. Ormanda yaralı bulunan Kont Ferdinando’yu bir ay şatosunda ağırlar. İtalya hanedanına mensup olan Ferdinando, Elizabet’in güzelliğine hayran olup ahlak ve yakışıklılığı ile Markiz Elizabet’in gönlünü kazanır. Çift kısa sürede evlenir. 

“Adelina”da mekân Floransa’dır. Adelina, bir yıl önce fakir Fransuva’yı çok sevdiği için zengin Alfons’un izdivaç teklifini reddetmiştir. Fransuva'nın tek sorunu duygularını gösterememesidir. Alfons, zamanını kibar salonlarında geçiren bir milyonerdir. Adelina evlendikten sonra da onunla iletişimi kesmez. Fransuva’nın duygularını gösteremeyişi, Adelina’nın Alfons’a ilgi duymasına neden olur. Umumi bahçede Alfons ile buluşup yaşadığı mutsuzlukları ona anlatmak isteyen kadın, kararından vazgeçip mekânı terk eder. 

“İki Komşu” hikâyesinde genç şair Boğaziçi’ndeki evinde tabiatı seyreder. Komşusu olan kadının balkonundan gelen ayak sesleri canını sıkar. Kısa süre sonra kadının vaziyetini ve tavırlarını beğenir. Bir gece ay, dolunaya geçerken kadın ile erkeği birbirlerine daha parlak gösterir. Şair, kadının güzelliğine hayran olur. Bir dolunay gecesinde konuşmaya başlarlar. Ressam olan kadın, şairin resimlerini görme isteğini kabul eder. Şaire, Boğaz’da iki köşkün balkonlarında tabiatı seyreden kadın ve erkeğin resmedildiği bitmemiş bir tablo gösterir.  

“Çiçekçinin Kızı” hikâyesinde mekân İstanbul’dur. Lord Estefanso, yarın evlenecek olan Miss. (D...)’ye bir demek çiçek sunmak ister. Bu demetin tanzimi için Beyoğlu’nda Mösyö (A...)’nın mağazasına gider. Çiçekçi, maharetli kızı Viyolet’in bu demeti hazırlayacağını söyler. Lord Estefanso, Viyolet’in güzelliğe hayran olur. Viyolet ise hep büyük bir zatın zevcesi olmayı hayal edip kendi durumunu düşünerek üzülmüştür. Lord Estefanso, Miss. (D...)’nin izdivacından sonra çiçekçiye gidip Viyolet ile evlenmek istediğini söyler. Babası ve Viyolet bu teklifi sevinçle karşılarlar.

“Muhabbet-i Hâlisâne’nin Mükâfâtı”nda mekân İtalya’dır. Amerikalı Miss. Tomson, Napoli Körfezi’nde gezerken bir ressamla tanışır. Ressam, genç kızın güzelliğine hayran olur. Resim hediye ettiği kıza başka armağanlar da vermek için adresini söyler. Ressamın ev/atölyesine fakirlik hâkimdir. Genç adam, Miss. Tomson’a onu sevdiğini söyleyip izdivaç teklif eder. Genç kız da duygularını dile getirse de drahomasız, fakir biri olduğunu söyler. Ressam ise parayı umursamayıp babasıyla görüşmek için Miss. Tomson’un evinin adresini ister. Mrs. Tomson, çift bir hafta içinde evlendikten sonra damadına serveti ve kimliğini açıklar.

“İki Müşkülpesent”te mekân Boğaziçi’dir. Miss. Lilyan, yalnızlığından dolayı mutsuzdur fakat çevresinde evlenebileceği ahlak ve meziyete sahip kimse yoktur. Genç kızın iç konuşmalarından Mrs. Harry adında bir genci ideal bir eş olarak gördüğü anlaşılır. O sırada kendisini ziyarete gelen Mrs. Harry ile konuşur. Asalet ve unvanda eşit olan çift, bir ay içinde evlenirler.

“Düşes Henriette" hikâyesinde mekân belirtilmez. Matmazel Henriette, bahçede keman çalarken Muallim Bartlemi, keman sesine hayran olup teganniye başlar. Matmazel Henriette, bu teganninin kemanına mukabil olduğunu düşünüp sesin sahibini merak eder. Tanıştıklarında ise genç kız, muallime âşık olur. Bartlemi, Paris’ten geldiğini, ailesinin iflas ettiğini anlatır. Matmazel Henriette’in bir mürebbiye olduğunu zanneder. Henriette, Bartlemi’i mahcup etmemek için bir milyonerin kızı olduğunu saklar. Mösyö Bartlemi, ertesi gün Henriette’e şiir mecmuası hediye etmek iste de genç kızı şık bir delikanlı ile görüp vazgeçer. Bartlemi, bir hafta sonra Henriette’in babası dükten bir balo daveti alır. Baloda yanına gelen Henriette ile birbirlerine aşklarını itiraf ederler. Kısa sürede öğretmenlikten ayrılan genç, Paris’te önemli mevkilere gelip matmazel ile evlenir.

"Adelina" ve "Çiçekçinin Kızı" hikâyeleri 1894 yılında 86. ve 93. numaralı İkdam gazetesinde tefrika edilmiştir. 80 sayfadan oluşan eser, 1312 (1894) yılında İstanbul Matbaası'nda basılmıştır. Eserin bir nüshası, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı'nın "Osmanlıca Kitaplar Koleksiyonu"nda K 01820 demirbaş numarasıyla kayıtlıdır. 

Yazarın biyografisi için bk. "Mustafa Reşit". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustafa-resit  

Eserden Örnekler


"İKİ KOMŞU"

      -2-

      “...

Kamer tedricen nısf-ı muhîtten dâ’ire-i mükemmeleye yaklaştıkça Pertev-i sîmîniyle bu iki âşık u m‘âşuku yek-diğerine daha parlak gösteriyordu.

Te‘âtî’-i enzâr-ı âşıkânedeki cesâretleri geçen sa‘atlerle mebsûten mütenâsib idi.

İkisi de mükâlemeye cevâz vermiyordu. Bu mu‘ârefe-i rûhâniyyeyi müdâhalât-ı cismâniyeden sıyânete gayret eyliyorlardı. Nazar, kalplerinin tercümânı idi. Deryânın, semânın karşısında, perî-i leylin seyyârât-ı lâmi‘a ile müzeyyen hayme-i lâciverd fâmı altında bu sûretle imrâr-ı vakt etmede, yek-diğerine i‘lân-ı ‘aşk etmeksizin sevişmede ta'rîfi nâ-kâbil bir lezzet buluyorlardı... Oh! Bu ne âlî bir muhabbet idi.” (Mustafa Reşid 1312: 28-29).      

Kaynakça


Karagülle, Fırat (2004). Ara Nesil Romanında Sosyal Muhteva. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Memiş Baytimur, Nazlı (2018). Ara Nesilde Hikâye. Doktora Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.

Mustafa Reşid (1312/1894). Tesâvir-i Hayât. İstanbul: İstanbul Matbaası.

Mustafa Reşid (1894). “Adelina” İkdam, nr. 86: 4.

Mustafa Reşid (1894). “Çiçekçinin Kızı” İkdam, nr. 93: 3.

Atıf Bilgileri


TUNÇ, Saliha. "TESÂVİR-İ HAYÂT (MUSTAFA REŞİT)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tesavir-i-hayat-mustafa-resit. [Erişim Tarihi: 29 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ÂSÂR-I MEŞÂHİR (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Öğr. Gör. Sefa Toprak
Görüntüle
2 MÜNTEHABÂT-I CEDÎDE I-II (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Dr. Gonca ARKON TEKİNEL
Görüntüle
3 SULTAN BAYEZİD-İ SÂNÎ YAHUT ELVÂH-I ZAFER (MEHMET CELAL) Mehmet Celal Akın ZENGİN
Görüntüle
4 MD4481 BEDÂYİ'U'L-İNŞÂ (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 FLORA (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
6 ŞEHİT ONBAŞININ OĞLUNA VASİYETİ (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
7 TEZKÎR-İ MÂZÎ (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
8 YEİS YÂHUD BİR CÜRM-İ MEŞHÛD (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Dr. Fikri Kula
Görüntüle
9 BİR ÇİÇEK DEMETİ (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
10 HAYF (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Dr. Fikri Kula
Görüntüle
11 GÖZYAŞLARI (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
12 CÜZDANIMDAN BİR KAÇ YAPRAK (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
13 HAYAL-I ŞEBÂB (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Prof. Dr. Nuran Özlük
Görüntüle
14 SON SALON VE AŞK (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
15 NEYYÎR (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
16 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
18 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
19 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
20 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
21 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
22 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
23 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
24 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
25 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle