TERCÜME-İ KENZÜ'L-İŞTİHÂ
yemekle ilgili lügat
Ahmed Câvid (d. ?/? - ö. 1218/1803-1804)

ISBN: 978-9944-237-87-1


III. Selim devri müverrihlerinden Ahmed Câvid'in  (d. ?/? - ö. 1218/1803-1804), İranlı şair Mevlânâ Ebû İshak Hallâc-ı Şirâzî’nin (ö. 1423 veya 1427) Kenzü’l-İştihâ (İştah Hazinesi) şiirinde geçen yemek ile ilgili kavramları içeren lügati. Eserin yazılış tarihi bilinmemekle birlikte, dibacede  yer alan 1204/1789-90 tarihi ile ölüm yılı olan 1803 tarihi arasında yazıldığı anlaşılmaktadır. 

Lügat, Ahmed Câvid'in yemek âdetleriyle ilgili gözlemlerini ihtiva eder. Yazar, dibacede yemek yemeğe ve pişirmeğe olan merakından bahseder ve misafir olarak gittiği evden beklediği dört şeyin,  soğuk su, sıcak yemek, hoş sohbet ve taze meyve olduğunu söyler.  Câvid, lügatinde 18. yüzyıla ait İstanbul yemekleri, yemek gelenekleri, satıcılar ve gıda maddeleri hakkında önemli bilgiler verir. Sadece saray çevresinin yemekleri  değil, aynı zamanda toplumun diğer kesimlerinin yemek ve yiyecekleri üzerinde de durur. Ayrıca bitki ve diğer yiyeceklerin tıbbi faydalarından  bahseder.

Eserin yazması Topkapı Sarayı Yazma Eserler Kütüphanesi H. 1186 numarada kayıtlıdır. Doksan altı varaktır. İçerisinde yer alan kelimeler, baş harflerinin yanında ikinci harflerine göre de bölümlere ayrılmıştır. Kenarlarında çıkma olarak yazılmış Türkçe ve Farsça beyitler vardır.  Eser,   Seyit Ali Kahraman ve Priscilla Mary Işın tarafından yayımlanmıştır (2006). Yayında, eserin  orijinal dili korunmuştur.

Eserden Örnekler


âb Su.

âb-ı şengerfî Gül renkli içkidir.

agec Buz kopardıkları kancadır.

âlec Alıç meyvesidir.

ec Mutlak kabak ve diğer türlerine denir.

esbânc Ispanaktır.

encîr Türkçe'de incirdir.

enkiştvâ Poğaça ve gözlemedir.

bere Kuzu manasınadır.

    Bir kuzunun tesadüfen feleğin elinden ayağı kırılsa

    Acıdan öyle büzülür ki paçaları darmadağınık olur

berhiyâ Yunanca'da râziyânenin ismidir ki halk rezene derler. Müfredât'ta garip faydalarını yazarlar. Ve güzel yemeği olur. Hıyar turşusuna layıkı üzere konur ise hem lezzet verir, hoş kokulu yapar ve zararlarını giderir.

bünkerân Çömlek ve tencere dibine yapışan pilav ve diğer yemekler lezzetli olur. Hane sahibine kısmet olmayıp hizmetçiler mideye indirirler. (Kahraman ve Işın 2006: 5-19).

Kaynakça


Kahraman, Seyid Ali ve Işın, Priscilla Mary (2006). Tercüme-i Kenzü’l-İştihâ 15. Yüzyıldan Bir Mutfak Sözlüğü. İstanbul: Kitap Yay.

Atıf Bilgileri


Selvi, Ceren. "TERCÜME-İ KENZÜ'L-İŞTİHÂ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tercume-i-kenzu-l-istiha. [Erişim Tarihi: 15 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
2 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
3 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle