TEKMİLETÜ'Ş-ŞEKÂ'İK FÎ HAKKİ EHLİ'L-HAKÂ'İK (FINDIKLILI İSMET EFENDİ)
biyografik eser
İsmet Efendi, Fındıklılı (d.1261/1845-ö.1322/1904)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Fındıklılı İsmet Efendi tarafından yazılan biyografi kitabı. Devrinde “ayaklı kütüphane” diye anılan İsmet Efendi, çocukluk yıllarından itibaren biyografi yazımına ilgi duymuş, ulema ve meşayihin hâl tercümelerini kaleme almaya başlamıştır (İnal 1328: 4-5). Şekâ’ik-ı Nu‘mâniyye zeyillerinden Şeyhî Mehmed Efendi’nin Vekâyi‘u’l-Fuzalâ’sını tezyil eden İsmet Efendi, kısaca Tekmiletü’ş-Şekâ’ik ismiyle anılan eserini 1314/1896 senesinde telif etmiştir. 8 cilt hâlindeki  eser 1143-1314 (1730-1896) yılları arasında yaşamış âlim, şeyh ve bilginlerin hayat hikâyesini içermektedir. Ancak eser, 1314/1896 senesinde Fındıklı’da çıkan yangında yanmıştır (Özcan 2001: 139). Daha sonra yazar hatırlayabildiği âlim ve şeyhlerin biyografilerini 4 ciltte toplayarak dönemin hükümdarı Sultan II. Abdülhamid’e sunmuştur. İsmet Efendi tarafından saraya sunulan bu kısımlar, İbnü’l-Emîn Mahmud Kemal İnal tarafından dağınık hâlde bulunmuş ve bir araya getirilmiştir (Yıldırım 2021: 35-37).

Vekâyi‘u’l-Fuzalâ’ya zeyil olarak yazılan eser, Şeyhî Mehmed Efendi’nin sonlandırdığı Sultan III. Ahmed devrinden (23. tabaka) sonra başlamaktadır. Şeyhî, 23. tabakayı Sultan III. Ahmed’e ayırarak 1730 yılına kadar getirmiştir. İsmet Efendi bu tarihten sonra vefat eden zatların biyografilerini Sultan I. Mahmud dönemine (24. tabaka) tahsis etmiştir. Bu tabaka 1143 (1730) – 1168 (1754) yılları arasında vefat eden 371 âlim ve şeyhin biyografisini bahis konusu etmektedir. 259 varaktan ibaret söz konusu eser bu hâliyle eksiktir. Zira eser yanmadan önce 1896 yılına kadar vefat eden şahısların hâl tercümesini içermektedir. Eser malum yangında yanmasaydı 34. tabaka olan Sultan II. Abdülhamid devrine kadar yaşayan âlim, şeyh ve bilginlerin biyografisi bugün elimizde kayıtlı olacaktı (Yıldırım 2021: 69-70).

Tekmiletü’ş-Şekâ’ik bir mukaddime, sebeb-i telif, asıl konu (biyografiler) ve hâtimeden müteşekkildir. Eserin asıl kısmını teşkil eden “biyografiler” bölümü iki başlık hâlinde tertip edilmiştir. Birinci başlık Sultan I. Mahmud devrinde vefat eden âlim ve bilginler, diğer başlık ise yine aynı hükümdar döneminde vefat eden zamanın şeyh ve mutasavvıflarını mevzubahis etmektedir (Yıldırım 2021: 41-42). Eserin dili diğer Şekâ’ik zeyillerine nazaran sade ve açıktır. İfadesinin en belirgin özelliği günümüz ansiklopedik madde yazımı anlayışına uygun olarak biyografisi verilen her şahıs için takdim cümlesine benzer kısa tanıtım cümleciği koymuş olmasıdır (Özcan 2001: 140). Eser Şekâ’ik-ı Nu‘mâniyye külliyatına ait Türkçe zeyillerin son halkasını oluşturması nedeniyle önemlidir. Ayrıca tasavvuf, edebiyat ve biyografi araştırmacıları için kaynaktır.

Tekmiletü’ş-Şekâ’ik’ın tek nüshası İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Nu. TY 9290’dadır. Eser, Abdülkadir Özcan tarafından Şekâ’ik-ı Nu‘mâniyye ve Zeylleri başlığı altında faksimile neşir ve indeksiyle birlikte bu külliyatın beşinci kitabı olarak neşredilmiştir (Özcan 1989). Son olarak Prof. Dr. Derya Örs’ün editörlüğünde Şakâ’ik-ı Nu‘mâniyye Çeviri ve Zeyilleri Projesi kapsamında İsmail Yıldırım tarafından inceleme-metin-dizin şeklinde hazırlanmıştır (Yıldırım 2021).

Müellifin biyografisi için bk. “İsmet Efendi, Fındıklılı”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ismet-efendi-findiklili

Eserden Örnekler


Mehemmed Râşid Efendi

Sudûr-ı fezâ’il-nüşûrdan Râşid Efendi hazretleri. Burusa mollâsı Malatyalı Mustafâ Efendi’nin ferzendi ve Şeyḫü’l-İslâm Nakşî İdrîs Efendi’nin dâmâdıdır. Dârüssaltana’da doğdu. Ulemâ-yı benâmdan tahsîl-i ulûm ettiği sırada hatt-ı ta‘lîki Ebu’l-ma‘ârif nâmıyla müte‘ârif olan Abdülbâkî Ârif Efendi hazretlerinden yazdı. Müderrisînden iken Şefîk Efendi’nin yerine 1115’te vak‘a-nüvîs, 1125’te Haleb mollâsı oldu. 1141’de Üçtuğ pâyesi ve Îrân sefâreti verildi. Sefâretten avdetinde İstanbul pâyesi, 1147’de Anadolu sadâreti tevcîh buyuruldu. 1148 Safer’inde füc’eten vefât etti. Fâtih Sultân Mehemmed civârında Nişâncı Mehemmed Paşa Câmi‘i ilerisinde Karagümrük Câddesi’nde Zincirlikuyu kurbünde Efdal-zâde Medresesi’nin karşısında kayınpederi İdrîs Efendi’nin kabristânına defnedildi. Târîh:

Râşid Efendi ola Adn-ı cinâna zîver (1148)

Fâzıl-ı sâhib-i makâdir, mükemmel münşî vü şâ‘ir bir zât olup Na‘îmâ Târîhi’ne zeylen 1071 târîhinden 1134 târîhine kadar yazdığı târîh matbû‘ u mütedâvildir. Râşid mahlasıyla Dîvân-ı eş‘âr-ı belâgat-şi‘ârı vardır. (Yıldırım 2021: 136-137).

Kaynakça


İnal, İbnü’l-Emîn Mahmud Kemal (1328). Kemâlü’l-İsme. İstanbul.

Özcan, Abdülkadir (1989). Şekâ’ik-ı Nu‘mâniyye ve Zeylleri, Fındıklılı İsmet Efendi, Tekmiletü’ş-Şekâ’ik Fî Hakki Ehli’l-Hakâ’ik C. V. İstanbul: Çağrı Yay.

Özcan, Abdülkadir (2001). “İsmet Efendi, Fındıklılı”. İslâm Ansiklopedisi. C. 23. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 139-40.

Yıldırım, İsmail (2021). Fındıklılı İsmet Efendi, Tekmiletü’ş-Şakâ'ik Fî Hakki Ehli'l-Hakâ'ik (İnceleme-Metin-Dizin). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.

Atıf Bilgileri


Yıldırım, İsmail. "TEKMİLETÜ'Ş-ŞEKÂ'İK FÎ HAKKİ EHLİ'L-HAKÂ'İK (FINDIKLILI İSMET EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tekmiletu-s-seka-ik-fi-hakki-ehli-l-haka-ik-findiklili-ismet-efendi. [Erişim Tarihi: 11 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
2 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
3 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
4 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
5 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
6 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
7 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
8 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
10 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle