TAZARRU-NÂME-İ SİNAN PAŞA’DAN MAKÂLÂT-I MÜNTAHABE (MEHMED RİF`AT)
dinî-tasavufî eser
Mehmed Rif`at (d. 1851/1267 - ö. 1325/1907)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mehmed Rif`at'ın eseri. “Tazarru-nâme” ya da diğer adıyla “Tazarruat”, 15. yüzyılın önde gelen naşirlerinden Sinan Paşa'nın felsefî, tasavvufi, ahlâki konularda kaleme aldığı manzum ve mensur karışık bir eserdir. “Tazarru-nâme” çok sevilen ve okunan bir eser olduğu için pek çok yazma nüshası mevcuttur. Mehmed Rif`at, elinde bulunan nüshalardan birinden seçtiği parçalara eklediği tanıtım yazısıyla birlikte “Tazarruname-i Sinan Paşadan Makalat-ı Müntahabe”yi oluşturmuştur.

Mehmed Rif`at, eserin baş tarafında “Sinan Paşa Kimdir? Tazarruat’ı Nedir? Bu Risale Neden İbarettir?” başlıklı kısımdan sonra, “Tazarru-nâme”nin muhtevası hakkında bilgi verir. Ardından Sinan Paşa'nın eserinden bazı parçaları seçerek bir kitapta toplamasının sebebini ve bunu yaparken takip ettiği yolu da anlatır. Kitap, rakam yerine harflerle numaralandırılmış yedi sayfalık tanıtım ve değerlendirmeden sonra elli bir bölüm ve bir “Hâtime”den oluşmaktadır. Bu bölümlerin başlıkları ve yapıları şöyledir: 

1. Mukaddimeden (s.1-2), mensur.

2. Esmâ-yı Hüsna (s.3), mensur.

3. Yine Ondan (s.3-4), mensur.

4. Yine Ondan (s.4), mensur.

5. Zat-ı Huda’dan (s.4), manzum ve mensur.

6. Kudret-i Hak’tan (s.4-5), manzum ve mensur.

7. Yine Ondan (s.5-6), mensur.

8. Bahs-i Kudretten (s.6-7), mensur.

9. Tazarruattan (s.7), mensur.

10. Yine Tazarruattan (s.7-8), mensur.

11. Tarif-i İnsandan (s.8-9), mensur.

12. Yine Vasf-ı İnsandan (s.8-9), mensur.

13. Yine Vasf-ı İnsandan Tahayyürat (s.9-10), mensur.

14. Yine Tahayyürat (s.10-11), mensur.

15. Münacatından (s.11-12), mensur.

16. Yine Ondan (s.12), mensur.

17. Başlıksız (s.12), mensur.

18. Ebyat-ı Sofiyane (s.13), mesnevî tarzında kafiyelenmiş sekiz beyit.

19. Tahayyürattan (s.13-14), mensur.

20. Tahayyürat-ı Sofiyaneden (s.14-15), mensur.

21. Niyaz-ı Zahidaneden (s.15-17), mensur.

22. Zahidane Niyazdan (s.17-20), manzum ve mensur.

23. Dünya ve Ahiret (s.20-22), manzum ve mensur.

24. Ahval-i Dünyadan (s.22-24), mensur.

25. İnfialat (s.24-25), mensur.

26. Yine Ondan (s.25-27), mensur.

27. Hitabiyat-ı Sofiyaneden (s.27-29), mensur.

28. Bir Gazel (s.20), mahlas bulunmayan yedi beyitlik gazel.

29. Yine Hitabiyattan (s.30-32), mensur.

30. Yine Ondan (s.32-33), mensur.

31. Tesbî (s.34), “tesbî”den alınmış yedi beyit.

32. Başlıksız (s.34-37), manzum ve mensur.

33. Hikemiyat (s.38-39), mensur.

34. Bir Nazm-ı Sofiyane (s.39-40), mesnevî tarzında kafiyelenmiş altı beyit.

35. Tazarruat-ı Âşıkane (s.40), mensur.

36. Aşk (s.40-44), manzum ve mensur.

37. Vasf-ı âşık (s.44-45), manzum ve mensur.

38. Yine Aşk (s.45-46), mensur.

39. Yine Aşk (s.46), mensur.

40. Manzume-i Dil (s.47), mesnevî tarzında kafiyelenmiş beş beyit.

41. Münacat-ı Âşıkane (s.47-50), manzum ve mensur.

42. Münacat (s.50-54), mesnevî tarzında kafiyelenmiş kırk sekiz beyit.

43. Naatü’l-Enbiyadan (s.54-55), mensur.

44. Naat-ı Âdem Aleyhisselâm (s.55-56), mensur.

45. Naat-ı İdris Aleyhisselâm (s.56-57), mensur.

46. Naat-ı Nuh Aleyhisselâm (s.57-58), mensur.

47. Naat-ı İbrahim Aleyhisselâm (s.58-59), mensur.

48. Naat-ı Musa Aleyhisselâm (s.59-60), mensur.

49. Naat-ı İsa Aleyhisselâm (s.60-61), mensur.

50. Naat-ı Fahrü’l-Kâinat Muhammed Mustafa Aleyhisselâtü Vesselâm (s.61-65), manzum ve mensur.

51. Hazret-i Fahr-i Risaletten İstimdat (s.65-67), manzum ve mensur.

Hâtime (s.67-68), mesnevî tarzında kafiyelenmiş dokuz beyit.

Bu bölümlerde seçilen metin parçaları “Tazarru-nâme”nin ilgili kısmının bir bütün olarak buraya alınmış şekli değildir. Bu parçalar, Mehmet Rıfat’ın tercihine göre uygun görülen kısımların alınmasıyla oluşmuştur. Ayrıca, bu bölüm başlıklarının eserin kaynak alınan orijinal yazma nüshasında bulunup bulunmadığı; bulunuyorsa aynı sözcük kadrosundan oluşup oluşmadığı belli değildir. Mertol Tulum’un hazırladığı "Tazarru-nâme" metinde bu başlıkların büyük bir kısmı bulunmazken, naatlarla ilgili başlıklar da ufak tefek farklılıklar arz etmektedir.

Edibin biyografisi için bk. “Manastırlı Mehmed Rifat”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rifat-manastirli-mehmed

Eserden Örnekler


"Sinan Paşa denilen zât-ı âiî-şân (...) edebiyatı-ı Osmaniyenin esasını kurmuş olan eâzım-ı ümmettendir.

Tazarruat denilen kitab-ı hikmet-nisab ise vaz`ındaki azamet ve fikrindeki hikmet cihetleriyle, ketb-i edebiye-i İslâmiye ve bilhassa âsâr-ı Osmaniye içinde birinci mertebeden ma'dûd olan bir eser-i muteberdir" (Mehmed Rif`at 1891: b)

Bu bahr-i bî-payanın gavvâsınından ve enva-ı dürer ü cevahir iltikâdıyla kesb-i sâmân edenlerden birisi de bu abd-i âciz, yani Erkân-ı Harbiye kaymakamlarından Manastırlı Mehmed Rif`at olup, asâr-ı eslâftan ettiği istifadelere bedel, ahlâfa bir hizmet etmek niyet-i halisesiyle henüz bir kenz-i mahfî bulunan o maden-i irfan ve edebi keşif ve neşir ile istifadegâh-ı umuma vaz'etmek gayretine düştü. Ancak kitabın birçok yerleri, lisan-ı sûfiyane ile gavâmız-ı arifaneyi şerh ve tafsilden ibaret olduğu ve o gibi makale ve makamelerden istifade havass-ı muhakkikîne mahsus bulunduğu için, onları ashab-ı temkine terk ile umumun müstefit olabilecekleri kısımlarını tefrik ve intihap etmeye mecburiyet gördü ve bu mecburiyete mebnî ‘Makalat-ı Müntahabe’ tarzında neşre tavassut eyledi” (Mehmed Rif`at 1891: ç-d).

Kaynakça


Bozdoğan, Ahmet (2001). Manastırlı Mehmet Rıfat ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Mehmed Rif`at (1891). Tazarru-nâme-i Sinan Paşa'dan Makalat-ı Müntahabe. Suriye: Vilayet Matbaası.

Sinan Paşa. Tazarru-nâme (hz. Mertol Tulum). İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Büyük Türk Yazarları ve Şairleri Komisyonu Yayınları.

Atıf Bilgileri


Bozdoğan, Ahmet. "TAZARRU-NÂME-İ SİNAN PAŞA’DAN MAKÂLÂT-I MÜNTAHABE (MEHMED RİF`AT)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tazarru-name-i-sinan-pasa-dan-makalat-i-muntahabe-mehmed-rif-at. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 GÖRENEK (MANASTIRLI MEHMET RİFAT) Manastırlı Mehmed Rifat Dr. Esra Dicle
Görüntüle
2 YA GÂZİ YA ŞEHÎD (MANASTIRLI MEHMED RİFAT) Manastırlı Mehmed Rifat Dr. Esra Dicle
Görüntüle
3 PAKDÂMEN (MANASTIRLI MEHMED RİFAT) Manastırlı Mehmed Rifat Öğretmen Emre Şengül
Görüntüle
4 HÜSREV Ü ŞİRİN (MANASTIRLI MEHMED RİFAT) Manastırlı Mehmed Rifat Dr. Öğr. Üyesi Caner Solak
Görüntüle
5 HÜKM-İ DİL (MANASTIRLI MEHMET RİFAT) Manastırlı Mehmed Rifat Dr. Esra Dicle
Görüntüle
6 DELÎLE YÂHÛD KANLI İNTİKÂM (HASAN BEDREDDİN VE MANASTIRLI MEHMET RİFAT) Hasan Bedreddin Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan
Görüntüle
7 EBU’L-ALÂ YÂHÛD MÜRÜVVET (HASAN BEDREDDİN VE MANASTIRLI MEHMET RİFAT) Hasan Bedreddin Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan
Görüntüle
8 EBU’L-FEDÂ (HASAN BEDREDDİN VE MANASTIRLI MEHMET RİFAT) Hasan Bedreddin (1267/1851 - 1330/1912) ve Mehmed Rif‘at (1267/1851 – 1325/1907) Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan
Görüntüle
9 NEDÂMET (MANASTIRLI MEHMET RİFAT / BEDRÎ PAŞA) Bedrî Paşa, Kütahyalı Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan
Görüntüle
10 KÖLEMENLER (MANASTIRLI MEHMET RİFAT / BEDRÎ PAŞA) Bedrî Paşa, Kütahyalı Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan
Görüntüle
11 FAKİRE yahut MÜKÂFAT-I İFFET (HASAN BEDREDDİN VE MEHMED RİF‘AT) Hasan Bedreddin Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan
Araş. Gör. Elif Paliçko
Görüntüle
12 AHMED YETÎM YÂHÛD NETÎCE-İ SADÂKAT (MANASTIRLI MEHMET RİFAT / BEDRÎ PAŞA) Bedrî Paşa, Kütahyalı Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan
Görüntüle
13 HUD’A VE AŞK ( FRIEDRICH VON SCHILLER’DEN ÇEVİRİ) (MANASTIRLI MEHMET RİFAT / BEDRÎ PAŞA) Bedri Paşa, Kütahyalı Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan
Görüntüle
14 CLEOPATRE (MADAM EMIL DE GIRARDIN’DEN ÇEVİRİ) (MANASTIRLI MEHMET RİFAT / BEDRÎ PAŞA) Bedri Paşa, Kütahyalı Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan
Görüntüle
15 ANTONY YÂHÛD İKMÂL-İ NÂMUS [ALEXANDRE DUMAS PERE’DEN ÇEVİRİ] (HASAN BEDREDDİN VE MANASTIRLI MEHMET RİFAT) Hasan Bedreddin (1267/1851 - 1330/1912) ve Mehmed Rif‘at (1267/1851 – 1325/1907) Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan
Görüntüle
16 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
18 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
19 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
20 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
21 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
22 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
23 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
24 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
25 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle