Tartüf; Molière’in 1664 tarihli Le Tartuffe adlı oyunun Ahmet Vefik Paşa tarafından yapılmış çevirisi. Zengin ve dindar biri olan Orgon’un kilisede görüp dindarlığından etkilenerek evine aldığı üçkağıtçı Tartuffe tarafından dolandırılmasını anlatan Le Tartuffe, ilk kez 12 Mayıs 1664’te Versailles Sarayı bahçesinde önce üç perde olarak sahnelenir. Oyun kralın beğenisini kazanmasına rağmen kilisenin büyük tepkisini çeker. O zamana dek toplumun dokunulmazlarını hedef alan Molière, sahte dindarları da diline dolayınca çok büyük bir öfkeyle karşılaşır. Molière, beş perde hâline getirdiği oyunu, Kralın saray dışında olduğu bir gün, 1667’de ismini Dolapçı (L’Imposteur) olarak değiştirip Kraliyet Sarayı’nda halka sunmaya cesaret eder. Paris Baş piskoposu Péréfixe bir beyanname yayınlayarak oyunu kalabalıkta veya tenhada okuyan veya dinleyen herkesin aforoz edileceğini duyurur. Oyun üzerindeki tüm yasakların kaldırılabilmesi ve oyunun tekrar sahnelenebilmesi için 1669’a kadar beklenecektir. Zengin ve Kral’a sadık bir adam olan Orgon, sık sık kilisede dua ederken gördüğü Tartüf'ün (Tartuffe) dinî duygularından etkilenerek onu evine alır. Ailesinin üzerinde tutarak sadece Tartüf ile ilgilenmeye, sadece ona güvenmeye başlar. Öyle ki kızı Maryan (Mariane), sevgilisi Valer (Valère) ile evlenmek üzere olduğu hâlde Orgon kızını Tartüf’e verme kararı alır. Tartüf ise ikiyüzlü bir sahtekârın tekidir. Bir yandan Orgon’un dinî duygularını suiistimal ederken diğer yandan parasını çalar, karısı Elmir’e (Elmire) ilan-ı aşk eder. Ailesi bu durumu Orgon’a anlatmaya çalıştığında Orgon onlara inanmadığı gibi oğlu Damis’i evden kovar, tüm mal varlığını Tartüf’ün üstüne geçirir. Bunun üzerine Elmir, Tartüf’e tuzak kurarak bunu Orgon’un da gizlice seyretmesini sağlar. Suçüstü yakalanan Tartüf evden kovulacakken, Orgon’a tüm mal varlığının kendi üzerinde olduğunu hatırlatır. Çaresiz kalan Orgon’un yardımına Kral yetişir. Kral’ın muhafızlarından birisi, Tartüf’ün Kral’ın emriyle tutuklanacağını belirtir. Aile, Kral’a teşekkür etmek için yola çıkarken, Maryan ve Valère’in düğün hazırlıkları başlar. Ahmet Vefik Paşa hece ölçüsüyle yapılmış 85 sayfalık manzum çevirisi sırasında oyun kişilerinin isimlerini aynen bırakır, Osmanlı toplumuna aktarmaz. İkiyüzlü, dolandırıcı din adamı kimliği üzerinden din eleştirisi olarak görülebilecek yerleri Hıristiyan toplumunu işaret edecek şekilde Batı toplumuna dair bir sorun olarak ön plana çıkarır. Ahmet Vefik Paşa, böylece bir yerlileştirme veya uyarlama yoluna gitmeyerek Müslüman bir üçkâğıtçı din adamı rolü yaratmamış olur. Din ve inançla, arzu, şehvet gibi konularla ilgili sahnelere de müdahale eder, bunları ya metinden çıkarır ya da yerel kültüre uygun, orada kabul edilebilecek hâle getirir.

Ahmet Vefik Paşa tarafından 1879-1882 yılları arasında yayımlanan Tartüf’ün Osmanlı’da sahnelendiğine ilişkin bir bilgi yoktur.  Oyun, ayrıca, Ziya Paşa tarafından Tartüf ya da Riyanın Encamı adıyla Ahmet Vefik Paşa gibi manzum olarak 1944 yılında önce İstanbul Üniversitesi Fransız Filolojisi bölümü tarafından, ardından Orhan Veli Kanık’ın çevirisiyle manzum formdan çıkarılarak basılır.

Yazarın biyografisi için bk. “Ahmet Vefik Paşa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-vefik-pasa