Tarikat-nâme, Eşrefoğlu Abdullah-ı Rûmî’nin en önemli eserlerinden biridir. Bu ismi taşıyan en eski eserlerden birisi olup Hâzâ Tarîkat-nâme-i Eşref-zâde Abdullah Er-Rûmî Rahmetüllahialeyh serlevhası (başlığı) ile başlar. Tarikat-nâme, Eşrefîlik yolunda ilerlemeye çalışan dervişler için önemli bir öğreti kitabıdır. Dervişler, bu eser ile bilgilendirilirken aynı zamanda çetin deneylerden de geçirilerek olgunlaşmaları sağlanmıştır. Müritler, mürşitlerinin söz konusu öğretilerini bazen kendi anlayışlarına göre çeşitli yorumlamalara tâbi tutmuşlardır (Bayramoğlu 1989: 64).

Eserin üslubu, Osmanlı döneminde halkın çok rağbet ettiği bir el kitabı özelliği taşıyan Müzekki’n-nüfus ile benzerlik gösterir. Tarikat-nâme’nin, İstanbul ve Bursa kütüphanelerinde altı yazma nüshası tespit edilmiştir: 1. Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Böl. Nu. 4667. 2. Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi (Genel) Nu. 4894, 312/1 (İki Nüsha). 3. İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı. Osman Ergin Böl. Nu. 389, 428, 441, 1017 (Dört Nüsha) . Ayrıca Asaf Hâlet Çelebi özel kütüphanesinde bulunan 1301 tarihinde istinsah edilmiş bir Tarikat-nâme nüshasından söz eder. Bu yazma nüshanın üstünde muhtemelen Bandırma Dergâhı’na ait olduğunu gösteren bir kayıt yer almaktadır (Çelebi 2002: 57, 207).

On iki bölümden oluşan eserin ilgili kısımlarında fasl, bab ve hikâyet başlıkları altında ele alınan konular, anahatlarıyla şöyle ifade edilebilir: 1. Allah’a ve sultanlara saygı (Eşrefoğlu, eserinin bu bölümünde Hz. Allah’a ve Hz. Peygamber’e itaat ettikten sonra adil emirlere saygılı olmanın kazandıracağı faydalar üzerinde durur. Bu bölümde yazar, bir mürşidin önderliğinde tahkiki imanı kazanarak iman kurtarmanın önemine de işarette bulunur). 2. Hz. Peygamber (Resul), dört halife, kutup, imameyn, efrâd, evtâd, büdelâ, nukabâ, nücebâ, ümenâ, mürşid ve mürşid-i kâmilin özelliklerinin yanında şeriat, tarikat, marifet ve hakikat terimleri hakkında bilgi. 3. Hz. Peygamber ve ehl-i beyt sevgisi. 4. Hz. Peygamber’den sonra bir bilgeye biat etme ve tövbenin sırrı. 5. Şeriat, tarikat, marifet ve hakikat kardeşliğinin yanında helal lokma yemenin önemi. 6. Sûfî kelimesinin etimolojik tahlili ve bir sûfîde bulunması gereken önemli özellikler. 7. Abdest âdâbı. 8. Namaz kılmanın önemi. 9. Hz. Peygamber ve ashabının zikir özelliklerinin yanında zikir toplantılarında uyulması gereken bazı önemli kurallar ve zikrin faziletleri. 10. Tac ve hırka giymenin işaret ettiği anlam ve sırlar. 11. Risale yazmanın önemi 12. Nefsin bazı önemli özellikleri (Keskinkılıç 1996: XIV-XV; Güneş 1999: 93-94). Euzu Besmele (Eûzu bi’llâhi mine’ş-şeytâni’r-racîm Bi’smi’llâhi’r-Rahmâni’r-Rahîm) ile başlayan eser, Temmeti’l-kitâb bî-avnillahi’l-meliki’l-vehhâb ifadesi ile sona ermektedir.

Eşrefoğlu’nun mutasavvıflar için kaleme aldığı Tarikat-nâme, dili sade ve üslubu basit olmasına rağmen bazen anlaşılması zor olan bir eser olarak değerlendirilebilir. Yazar, Tarikat-nâme’sinde ele aldığı bazı konuları kapalı bir şekilde anlatır ve bunun için eserinde yer yer setr ahsendür; keşf müşkildür ifadesine yer verir. Yazar, benzer şekilde şular kim kendülerinden bî-haberdür, ne bilsinler anı kim ne muteberdür beyti ile de verdiği bazı sırlı bilgilerin ancak erbabı tarafından anlaşılabileceğini belirtmiştir (Keskinkılıç 1996: XV). Eşrefoğlu’nun Dîvân ve Müzekki’n-Nüfûs’tan sonra kaleme aldığı varsayılan bu eserde, daha çok tarikat âdâb ve erkânından söz edilir. Eşrefoğlu, bu eserinde mürşit ve müridin önemli özelliklerinin yanı sıra seyrü sülûkla ilgili bazı bilgiler de vermektedir. Yazarın, belirtilen konuları anlatırken sıklıkla Hz. Peygamber’in sünnetinden, hadislerinden, dört halifenin ve bir kısım tasavvuf ehli şahsiyetlerin bazı önemli hâl ve sözlerinden de örnekler vermeyi tercih ettiği görülür (Tatcı 2016: 23-24). Eser, ayet, hadis veya İslam düşünürlerinden birine ait sözün konu başlığı olarak alınması ve ilgili sözün açıklamaları ile genişletilmiştir. Tarikat-nâme, 922 Arapça, 654 Farsça ve 110 Türkçe (bazıları arkaik) olmak üzere toplamda 1686 kelimeden oluşmaktadır (Bankır 2001: 63). Eşrefoğlu, anlayan kimseler için bu eserinin ilim, irfan ve fazilet kaynağı olduğunu belirtmekte ve Tarikât-nâme’nin bazı yerlerinde Hz. Ali’ye olan derin sevgisini dile getirmektedir. Eşrefîlik öğretilerinde önemli bir yere sahip olan eserde, devrin sosyal ve tasavvufi hayatının önemli özellikleri hakkında da bazı bilgilerin mevcut olduğu söylenebilir (Keskinkılıç 1996: XV).

Eserle ilgili Esra Keskinkılıç tarafından 1996 yılında yüksek lisans tezi hazırlanmıştır.

 Eşrefoğlu Rûmî’nin biyografisi için bk. “Eşrefoğlu, Abdullah”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esrefoglu-abdullah