Tarih-i Mücmel-i Fransa, Mme. le de Saint-Ouën’nin (Joanne-Mathurine Ponctis de Boën) “Histoire de France, depuis l'établissement de la monarchie jusqu'à nos jours” (Monarşinin Kuruluşundan Günümüze Fransa Tarihi) adlı eserinin tercümesi. Türkçeye Fransa tarihi ile ilgili olarak yapılan ilk tercüme ve aynı zamanda Şemsettin Sami’nin yayımlanan ilk eseri olup sade ve anlaşılır bir şekilde tercüme edilmiştir. Eserin kapağında “mütercimi Şemsettin Sami, an hulefa-yı kalem-i matbuat” ibaresi bulunmaktadır.

Mme. le de Saint-Ouën’in eserinde, tanıtılan her bir kralın portresi bulunmaktadır. Eserde 420’den (V. yüzyıldan itibaren) 1830’a kadar Fransa’yı yöneten krallar tanıtılmıştır. 420 yılından itibaren Fransa’yı yöneten kralların tahtta kaldığı yıllar, kralın portresi ve yaklaşık bir sayfa kral hakkında biyografik bilgiler verildikten sonra tanıtılan kral hakkında sorulardan oluşan alıştırma (exercices) bölümü bulunmaktadır. Her soyun anlatımından sonra genel değerlendirme başlığı altında bir özete yer verilmiştir. Esere göre Fransa, V. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar üç farklı soydan gelen aileler tarafından yönetmiştir: Birinci Soy: Des Merovingies Soyu V ve VIII. yüzyıllar (420-750) Pharamond’dan Childeric III’e kadar. İkinci Soy: Des Carlovingiens Soyu VIII ve X. yüzyıllar (751- 987), Pepin le Bref’den Louis V’e kadar. Üçüncü Soy: Des Capetiens Soyu, altı kola ayrılmıştır: Birinci kol: Des Capets Soyu X. yüzyıl sonu ile IX. yüzyıl. (987-1328), İkinci kol: Premiers de Valois XIV. yüzyıl ile XV. yüzyıl (1328-1498), Üçüncü kol: D’Orleans XV. yüzyıl ile XVI. yüzyıl (1498-1515), Dördüncü kol: Seconde des Valois 1515-1547, Beşinci kol: Des Bourbons XVI. yüzyıl sonu ile XIX. yüzyıl başı.

Şemsettin Sami, esere yazdığı ön sözde Fransa’nın yirmi beş yüzyıldan beri tarihte büyük değişimlere öncülük ettiği halde Türkçede Fransız tarihini anlatan bir eser bulunmadığını ve Fransızların tarihinin bilinmesinin gerektiğini ifade eder. 

Kitapta “Fransa’ya Hükümet Eden Familyalar” bölüm başlığı altında önce şema ile soyağacı belirtilip ardından tümü hakkında bilgi verilmekte, devamında “Asker”, “İdâre-i Hukuk”, “Tabakat-i Sâniye”, “Mülâhazât”, “Tabakât-ı Sâlise” gibi Fransa’nın yönetim biçimine dair bilgiler yer almaktadır. Şemsettin Sami, kitabın sonuna yer alan “hata/sevab” sayfasında kitabın satıldığı yerlerin bilgisini verdikten sonra kitabın ikinci cildinin de yakında yayımlanacağı ve bu ciltte Fransızca kelimelerin izahlarının yer alacağına dair bilgilendirme yapmıştır. Eser yarım kalmış, ikinci cildi yayımlanmamıştır. Şemsettin Sami, eserin Fransa’yı 1321-1328 yılları arasında yöneten Charles IV (Le Bel)’e kadarki kısmını çevirmiştir. Bu kısım 198 sayfalık eserin 104 sayfasına karşılık gelmektedir.

Mme. le de Saint Ouën, Fransa tarihiyle alakalı olan 198 sayfalık bu eseri ilk kez 1832 yılında yayımlamıştır. Şemsettin Sami’nin yaptığı tercümenin yayın tarihi 1872’dir. 163 sayfa, büyük boy ve tek sütun olan eser İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Sayısal Arşiv ve E-Kaynaklar bölümünde bulunmaktadır.

Yazarın biyografisi için bk. “Şemsettin Sami”. Türk Edebiyatı Yazarlar Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsettin-sami